Coronavirus dreigt ook de euro weer in gevaar te brengen

De euro is vatbaar voor het coronavirus. Banken kunnen in problemen raken als de economie niet snel weer goed op gang komt, zegt het Centraal Planbureau (CPB). Na de eurocrisis van zo'n tien jaar geleden is het financiële systeem weliswaar sterker, maar of het robuust genoeg is om de corona-crisis te doorstaan, is lang niet zeker. Hoe wordt de euro nu bedreigd en wat wordt daar aan gedaan?

Overheden steken zich diep in de schulden om de coronacrisis economisch en medisch te lijf te gaan. Het kan, zeggen politici, want door de lage rente is geld lenen goedkoop.

Maar voor landen die vóór corona al diep in de schulden zaten, kan die situatie snel veranderen. Want als ze nog veel dieper in het rood zakken, kan het risico groeien dat ze hun schulden niet meer kunnen aflossen. Met het toenemen van dat risico, stijgt de prijs van een lening, oftewel de rente. Zo wordt het moeilijker om leningen af te sluiten. En lopende leningen, die worden verhandeld op de internationale kapitaalmarkt, worden minder waard door het hoge risico op niet aflossen.

Eurocrisis

Zo'n scenario roept herinneringen op aan de laatste eurocrisis, zo'n tien jaar geleden. Vooral Zuid-Europese landen moesten steeds meer betalen om geld te kunnen lenen dat nodig was om bestaande schulden af te lossen. Banken die de leningen hadden uitstaan bij zwakke landen, zagen die leningen steeds verder in waarde dalen.

Griekenland vormde met een dreigend bankroet het directe gevaar, Italië, Portugal en Spanje dreigden op iets langere termijn met hun torenhoge schuldenlasten het Europese geldsysteem onderuit te halen.

De euro overleefde de crisis dankzij zeer omvangrijke steunoperaties voor met name Griekenland. Hierdoor kon dat land geld blijven lenen tegen zeer gunstige voorwaarden, waardoor het bestaande schulden kon blijven aflossen. Zo werd ook een risico voor banken weggenomen, die de vele miljarden aan schulden in bezit hebben. Door nieuwe Europese regels moeten banken hogere kapitaalbuffers opwerpen om zichzelf te beschermen tegen risicovolle leningen. Ook kwamen er regels waardoor overheden minder snel opdraaien voor problemen bij banken en aandeelhouders meer.

Kwetsbaar

Het CPB zegt dat door de maatregelen het financiële systeem nu veel minder zwak is. Maar, zeggen de rekenmeesters erbij, het systeem is nog steeds kwetsbaar. Het coronavirus legt de zwakheden bloot, zoals banken die te maken krijgen met leningen die niet of heel moeilijk terugbetaald kunnen worden, doordat bedrijven en huishoudens in de problemen raken. Dat speelt in alle eurolanden, maar vooral in de landen waar het coronavirus relatief veel schade aanricht.

Zo wordt Italië, dat al een hoge schuldenlast heeft en economisch zwak presteert, hard getroffen door corona. De overheid steekt vele miljarden in het herstel, waardoor de schuldenlast nog veel verder dreigt te groeien. Voor veel Italiaanse bedrijven is het voortbestaan onzeker, en daarmee het terugbetalen van leningen die ze bij Italiaanse banken hebben uitstaan. Deze banken torsten al zeer hoge en risicovolle staats- en bedrijfsleningen. De mogelijkheid dat ze bezwijken is door de corona-recessie groter dan ooit.

Tegelijk zijn de financiële mogelijkheden van de Italiaanse overheid om banken overeind te houden drastisch geslonken. "Als de coronacrisis nog lange tijd duurt, is het zelfs mogelijk dat Italië moeite krijgt met de toegang tot de financiële markten", analyseert het CPB. "Dit kan wederom zorgen geven over de toekomst van de euro, en een eurocrisis in gang zetten."

Ontlasten

Om de begroting van Italië en andere zwakke eurolanden te ontlasten, is er een Europese pot geld beschikbaar. De ECB is met een nieuw programma voor het opkopen van schuldpapier op de proppen gekomen, om overheden en financiële instellingen te ontlasten. Voor banken gelden tijdelijk minder strenge eisen voor de buffers die ze moeten aanhouden.

Maar bij alle maatregelen geldt de bange vraag: is het genoeg? Eén ding is zeker: het is onmogelijk om Italië en Spanje overeind te houden zoals bij de vorige eurocrisis Griekenland werd gered. Hun economieën zijn vele malen groter en, niet in de laatste plaats, de politieke omstandigheden nu zijn niet te vergelijken met die van toen.