Wat heeft financiële crisis ons gekost én gebracht?
De financiële storm die in 2008 over Nederland raast veroorzaakt enorme schade. Banken en verzekeraars moeten met miljarden van de staat overeind gehouden worden. De economie stort in een diepe recessie, twee keer zelfs, een dubbele dip. Beurzen storten in, pensioenfondsen komen in de problemen, de bouw valt stil, honderdduizenden verliezen hun baan.
In luttele tijd krimp de economie met 22 miljard euro, een ongeziene daling van 3,5 procent. De staatsschuld giert omhoog, van 267 miljard euro in 2007 naar 457 miljard in 2014.
De financiële crisis waaiert uit over de hele economie. Het besmet, blokkeert en verstopt de hele economie, steeds harder en dieper. De recessie vreet allerlei sectoren aan: banken, de bouw, winkels, de auto-industrie, garages en dealers. 'Nu even geen nieuwe auto', denken mensen. Tussen 2008-2014 gaan meer dan 200 garages over de kop.
Banken en de bouw
In de financiële sector vliegen bankiers en adviseurs er bij bosjes uit. Banken worden kleiner, bezuinigen en reorganiseren, ronde na ronde. Sinds 2008 zijn er 60.000 banen weg.
De bouw is een ander groot slachtoffer. Bouwprojecten worden nog afgemaakt maar er komen nauwelijks nieuwe bij. De woningbouw stokt, de bouwproductie ligt een kwart lager, er wordt de helft minder nieuwe huizen gebouwd. Bouwbedrijven gaan failliet. Het CBS becijfert dat 230.000 bouwvakkers tussen de 2008 en 2016 de bouw verlaten.
Banken worden voorzichtig met krediet verlenen. Bedrijven zetten een streep door de investeringen. Nederlandse gezinnen hebben de schrik van de crisis in de benen en gaan on hold en geven omwille van alle onzekerheid weinig uit. Winkels gaan stille jaren tegemoet. Als de opstormende webwinkels daar ook nog eens over heen duikelen, bezwijkt de een na de andere winkelketen en verdwijnt uit de straat.
- ANP
- Bart Audenaert / NOS
Een gesloten filiaal van V&D in Hilversum
Files
Het is stiller op de weg. Er zijn dus minder files, want minder auto's voor woon-werkverkeer, minder busjes van bouwvakkers en minder vrachtwagens voor fabrieken en winkels. Een late vakantie boeken is simpel want de vakantieparken en hotels hebben plek zat.
Kleine en grote beleggers verliezen veel geld op de beurs. Pensioenfondsen zien hun dekkingsgraad achteruit hollen en moeten korten op de pensioenen. De huizenmarkt zakt compleet in, huizenprijzen dalen in rap tempo. De huizenprijzen bereiken in 2013 een dieptepunt, gemiddeld 20 procent lager dan voor de crisis. Dat jaar staan daardoor 1,1 miljoen huishoudens 'onder water': de verkoopwaarde van de woning is lager dan de hypotheekschuld, verkopen levert tienduizenden euro's schuld op. Het huis wordt voor veel mensen een blok aan het been.
Na een korte opleving (2010-2011) storten we in 2012 weer in een recessie, niet zo diep als eerder maar wel harder. Voor veel bedrijven is het de nekslag. Voor de crisis hebben ze met veel moeite personeel binnengehaald en daar doen ze niet direct afstand van. Maar omdat de crisis maar blijft voortduren moeten ze eraan geloven.
Gekke crisis
Alles staat vol op de rem. De staat krijgt minder binnen en geeft meer uit. De belastinginkomsten lopen terug, want er komt minder btw binnen doordat er minder besteed werd, bedrijven betalen minder belasting omdat ze minder verdienen, en de inkomstenbelasting is lager omdat mensen hun baan kwijt raken. Daarnaast zijn er meer WW- en bijstandsuitkeringen en moeten voor tientallen miljarden euro's banken overeind gehouden worden.
Het is een beetje een gekke crisis: niet iedereen heeft last van de grote recessie
Lonen en uitkeringen worden bevroren, mensen raken hun baan kwijt, het huis wordt minder waard en de overheid bezuinigt en verhoogt de lasten. Het land wordt kapot bezuinigd, klinkt het.
Het is ook beetje een gekke crisis: niet iedereen merkt het of heeft last van de Grote Recessie. De vergelijking met de grote depressie van de jaren'30 laat zien dat de sociale en economische ellende toen vele malen groter was. Wie in deze crisis zijn baan behoudt of zijn huis niet hoeft te verkopen, hobbelt veelal zonder al te veel schade door de crisis.
Verdienen aan de crisis
De economische groei is nu terug op niveau van 2007, maar wat we verloren hebben aan groei zijn we kwijt en halen we niet meer in, tenzij we jaren van hele uitbundige groei tegemoet gaan. Er is veel geld verloren aan huizen, ander vastgoed en beleggingen. Veel banen verdwenen en dus werk en inkomen weg. Bedrijven zijn over de kop gegaan met groot verlies aan werk en kapitaal.
Maar er is ook verdiend aan de crisis. Het kostte een boel geld, maar het heeft gek genoeg ook geld opgeleverd. Neem de banken. Het redden van de banken blijkt geen weggegooid geld, sterker, de staat gaat er aan verdienen. De staat stak er 32 miljard euro in. Als je de opbrengsten, rente en winstuitkeringen daarvan aftrekt rest nu nog een bedrag in de boeken van 24 miljard.
De crisis kostte een boel geld, maar het heeft gek genoeg ook geld opgeleverd
ING en Aegon betalen een dikke boeterente van 30 procent voor de steun. Met de beursgang van ABN Amro en ASR haalt de staat al bijna 10 miljard binnen. Met de rest van de aandelen en een beursgang van de Volksbank (SNS) is circa 15 miljard gemoeid. Dus per saldo haalt de staat alles terug en gaat zelfs verdienen aan de bankencrisis.
Hypotheek
Neem geld lenen. Huishoudens en bedrijven genieten heel goedkoop krediet. De ECB heeft gezorgd voor een zee aan geld en nul rente. Geld en schuld kost bijna niks. Een hypotheek is, even los van stijgende prijzen door de schaarste aan huizen en de strakkere leennormen, nog nooit zo goedkoop geweest.
De economische malaise zorgde voor hele lage inflatie: Het leven werd nauwelijks duurder. Aan de ander kant stegen de lonen ook niet en bleven de pensioenen ook steken, dus dat is per saldo stilstand voor de koopkracht.
Dan de staat. De eurocrisis is verzopen in veel en goedkoop geld. Met 2500 miljard euro aan goedkoop geld en nul rente duwde de ECB de rente op staatsleningen omlaag naar historisch lage niveau's. De staat is daardoor miljarden goedkoper uit voor de financiering van zijn schulden. Volgens een berekening van de Duitse centrale bank heeft Nederland daarmee in de afgelopen tien jaar 84 miljard euro bespaard. Aan een crisis kan dus goed geld verdiend worden.
