Rechtspraak en reclassering maken zich op voor herstart
De rechtspraak hoopt vanaf volgende week weer meer strafzaken te kunnen behandelen, in eerste instantie via videoverbindingen. Ook de politie, het Openbaar Ministerie en de reclassering bereiden zich voor op een volgende fase in de coronacrisis.
Premier Rutte riep alle sectoren deze week op om alvast na te denken over de 'anderhalvemetersamenleving'. Dinsdag zal het kabinet aangeven of er coronamaatregelen heel beperkt versoepeld kunnen worden en hoe het leven er na 28 april uit zal zien.
Volgens de Raad voor de Rechtspraak worden ook alle gerechtsgebouwen klaargemaakt voor een samenleving waar anderhalve meter afstand voorlopig de norm is. Rechtbanken plaatsen plexiglas bij balies en passen wachtruimtes aan, voor het geval ze weer open mogen.
Volgens de Raad voor de Rechtspraak is het vooral van belang voor het strafrecht dat de komende tijd meer zaken worden behandeld. Daar ligt nu het grootste deel van de zaken stil. Waar er normaal gesproken zo'n vier à vijfduizend strafzaken per week worden verwerkt, zijn dat er nu nog maar vier à vijfhonderd.
Telehoren
Om meer zaken te kunnen behandelen, is het 'telehoren' versneld ingevoerd. Sinds deze week hebben alle gevangenissen een videoverbinding met rechtbanken, zodat gedetineerden voor de camera zittingen kunnen bijwonen.
Met deze werkwijze werd al geëxperimenteerd. Dat was om te kunnen besparen op het vervoer van gedetineerden van en naar de rechtbank. Door de coronacrisis is het telehoren in een stroomversnelling gekomen.
Je kunt mensen niet gedwongen via digitale lijntjes de zittingszaal in persen.
"Sommige verdachten vinden het uitstekend omdat ze niet de hele dag in een busje hoeven te zitten om naar de rechtbank te worden gebracht", vertelt directeur Ton Golstein van de Penitentiaire Inrichting Almelo. "Anderen willen toch liever zelf aanwezig zijn, omdat ze denken dat ze in de zittingszaal beter hun verhaal kunnen doen dan voor een camera."
Vanaf komende week zullen steeds meer strafzaken inhoudelijk via een videoverbinding worden behandeld. Dat gebeurt alleen als alle procesdeelnemers ermee instemmen. "Je kunt mensen niet gedwongen via digitale lijntjes de zittingszaal in persen", zegt rechter Shirin Milani van de rechtbank Overijssel. "Aan de andere kant zijn er ook verdachten en slachtoffers die het boek graag willen sluiten, dus dan maar op deze manier."
Anderhalvemeterwerkstraf
Als de rechtspraak meer zaken gaat behandelen, heeft dat automatisch gevolgen voor de reclassering. Deze dienst houdt toezicht op verdachten en veroordeelden, brengt advies uit in rechtszaken en begeleidt ieder jaar zo'n 30.000 taakstraffen.
Het uitvoeren van die werkstraffen ligt nu stil, maar de reclassering onderzoekt welke activiteiten op korte termijn weer zouden kunnen. "We moeten de anderhalvemeterwerkstraf introduceren", zegt Johan Bac, directeur van Reclassering Nederland. "In een kleine keuken in een verzorgingshuis kun je geen afstand houden, maar we werken ook in het bos en in de duinen."
Dankzij videobellen krijgen we een beter inkijkje in het leven van verdachten en veroordeelden
Bac hoopt zo snel mogelijk weer te kunnen beginnen met de begeleiding. "Elke maand die het langer duurt, liggen er weer duizenden nieuwe werkstraffen op de plank." Omdat taakstraffen binnen een bepaalde tijd moeten zijn uitgevoerd, is er een wet in de maak die uitstel mogelijk maakt.
In plaats van via afspraken op kantoor, houdt de reclassering nu zoveel mogelijk toezicht door videobellen. Dat heeft onverwachte voordelen, zegt Bac. "We zien mensen vaker dan voorheen, omdat we vaker bellen. We krijgen een beter inkijkje in hun leven. Dat zijn elementen die we willen behouden na het coronatijdperk."
Rechtszaken in het weekend
Behalve de rechtspraak en de reclassering onderzoeken ook de politie en het Openbaar Ministerie hoe ze de draad weer kunnen oppakken. Op dit moment worden alleen de hoogst noodzakelijke arrestaties verricht, om ervoor te zorgen dat het justitiële systeem niet verder verstopt raakt.
"Wij voeren momenteel gesprekken met de Raad voor de Rechtspraak en andere betrokken partijen over opstart- en opschaalscenario's", zegt een woordvoerder van het Openbaar Ministerie. OM-topman Gerrit van der Burg zei vorige week dat rechtszaken misschien wel in het weekend of 's avonds behandeld moeten worden, om achterstanden in te lopen.
"De kunst is niet om méér te doen, maar ook om het innovatief te doen", concludeert Johan Bac. "Kijk dus naar digitale manieren, maar ook met advocaten en slachtoffers naar andere mogelijkheden. Dat is uiteindelijk nodig om alles weer op gang te krijgen."