Het Openbaar Ministerie heeft op de tweede dag in het MH17-proces nieuwe getuigen gepresenteerd. Een van hen is een Rus die aanwezig zou zijn geweest bij het afvuren van de Buk-raket. Ook zei het OM dat het onderzoek bijna is afgerond.
De nieuwe getuige had zich volgens het OM als vrijwilliger bij de separatisten aangesloten. Hij bewaakte het terrein waar de Buk-raket werd afgeschoten. Volgens de man waren de aanwezigen blij dat er een militair transportvliegtuig was neergehaald, tot ze er achter kwamen dat het om een passagiersvliegtuig ging.
Volgens het OM is het voor de man te gevaarlijk om hem op een zitting te horen en moet dat in het geheim gebeuren. Hij heeft eerder wel in vermomming gesproken met de rechter-commissaris.
Ook tientallen andere getuigen lopen volgens het OM het risico om te worden bedreigd door Russische veiligheidsdiensten. De identiteit van deze mensen wordt met toestemming van de rechter-commissaris geheim gehouden. Meer getuigen hebben gezegd dat ze bang zijn voor vergelding of zelfs moord.
Filmer bedreigd
Die angst is niet onterecht, zei officier van justitie Thijs Berger. "Een van de mensen die een filmpje hebben gestuurd, kreeg twee keer bezoek van gewapende mensen. Daarna is hij gevlucht." Op zijn opnames is de Buk-raket in Oost-Oekraïne te zien.
De dreiging komt volgens het OM van gewapende groepen in Oost-Oekraïne en van de geheime dienst in Rusland. "Dit werpt een donkere schaduw over dit proces. Er zijn veel aanwijzingen dat Russische veiligheidsdiensten het proces proberen te dwarsbomen." De officier wees erop dat de diensten eerder in verband zijn gebracht met moorden.
Volgens het Openbaar Ministerie is het onderzoek naar de vier verdachten bijna klaar. Het OM zegt nog strenger dan anders te hebben beoordeeld of bewijsmateriaal in de MH17-zaak authentiek is.
Een deel van het bewijs komt uit tapgesprekken van de Oekraïense geheime dienst. Het OM heeft gecontroleerd of die gesprekken echt zijn, bijvoorbeeld door ze naast telecomgegevens te leggen. Het internationale Joint Investigation Team (JIT) heeft ook verschillende mensen op de tapgesprekken gesproken, die erkennen dat zij inderdaad te horen zijn.
Controle beelden
Ook foto's en filmpjes zijn uitgebreid door het JIT gecheckt, onder meer door na te gaan of de plek op de beelden ook de werkelijke locatie was. Waar mogelijk zijn camera's en geheugenkaarten onderzocht en het KNMI is gevraagd of het weer op de beelden overeenkomt met het weerbeeld van die dag.
Als voorbeeld van het zorgvuldig handelen door het JIT noemde het Openbaar Ministerie een foto waarop de Buk-installatie te zien was, samen met een donker busje met zwaailichten. Dat busje kwam ook op andere beelden voor. De telefoons van mensen die op de foto te zien waren, bleken inderdaad contact te hebben gehad met masten in de buurt van de locatie.
Volgens het Openbaar Ministerie is extra onderzoek naar beeldmateriaal en tapgesprekken niet nodig. Verwijten uit Rusland dat die zijn gemanipuleerd blijken keer op keer niet waar, benadrukte het OM. Verder wil justitie dat de rechtbank gaat kijken bij de wrakstukken van MH17. Die staan op de luchtmachtbasis in Gilze-Rijen.
Misleidende informatie
Het Openbaar Ministerie herhaalde dat de Rusland constant misleidende informatie verspreidt en ook afluister- en hackoperaties uitvoert om het MH17-onderzoek te verstoren.
Pas in de loop van volgend jaar zal de zaak inhoudelijk worden behandeld, is de verwachting, bij voorkeur opgedeeld per thema. "Tot die tijd zal de desinformatiecampagne ongetwijfeld doorgaan", zegt het OM.
De aanklagers willen verder zo snel mogelijk weten of een van de verdachten, de Rus Poelatov, bereid is een verklaring af te leggen. Dat kan schriftelijk, op een opgenomen video of in Rusland. Het OM wil ook kijken of hij in Nederland door de rechter verhoord kan worden, zonder dat hij gearresteerd wordt. Geen van de vier mannen die terechtstaan zijn bij het proces komen opdagen.
Onder druk gezet
Maar de advocaten van Poelatov zeggen op zijn vroegst pas in juni te kunnen bepalen welk onderzoek zij nodig achten. Zij vinden de opmerkingen van het Openbaar Ministerie over de veiligheidsrisico's voor een aantal getuigen ongepast. Daardoor zouden andere getuigen beïnvloed kunnen worden, zei advocaat Boudewijn van Eijck.
Hij uitte ook kritiek op de uitspraken over misleiding door Rusland. "Als dat zou kloppen, vraag ik me af waarom het OM Rusland wel om hulp heeft gevraagd. De rechtshulpverzoeken zijn allemaal keurig uitgevoerd."
Of hun cliënt Poelatov een verklaring wil afleggen weten de advocaten nog niet. De verdediging voelt zich door justitie onder druk gezet. "Wij moeten nu de tijd krijgen om in het dossier te duiken."
De zaak gaat op 23 maart verder. Dan bepaalt de rechtbank hoe het proces verder zal verlopen.
