Namen van alle 298 slachtoffers voorgelezen bij begin proces vlucht MH17

In het Justitieel Complex Schiphol, de extra beveiligde rechtbank waar bijzondere rechtszaken worden gevoerd, is onder grote internationale belangstelling het proces begonnen tegen vier mannen die worden verdacht van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 in juli 2014.

De drie Russen en een Oekraïner zouden hebben meegewerkt aan het transport en in stelling brengen van de Buk-raket waarmee het passagiersvliegtuig van maatschappij Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne werd neergehaald.

De verdachten zijn zoals verwacht niet aanwezig bij het strafproces. Wel laat een van hen zich vertegenwoordigen door advocaten van het Rotterdamse kantoor Sjöcrona Van Stigt. Omdat het proces in Nederland is, kunnen er alleen Nederlandse advocaten optreden in deze complexe zaak, waarvan het dossier 36.000 pagina's telt.

Links geopend in e-mails

Drie verdachten hebben dus geen verdediging. Het is niet gelukt hun een dagvaarding te overhandigen, al heeft het Openbaar Ministerie op allerlei manieren geprobeerd om hen te bereiken. Ze kwamen niet opdagen bij de rechtbank om de stukken in ontvangst te nemen en zouden niet meer op adressen wonen die bij het OM bekend waren.

Ook pogingen om via Facebook, Skype of e-mail contact te leggen mislukten, al is bij twee verdachten wel duidelijk dat ze links hebben geopend in e-mails van het internationale onderzoeksteam. Overigens gaat de rechter ervan uit dat de verdachten allemaal op de hoogte zijn van de aanklachten tegen hen, en dat ze afzien van hun recht om bij de behandeling van de zaak aanwezig te zijn.

Ze kunnen daarom bij verstek terechtstaan en veroordeeld worden. Een van de verdachten, Sergej Doebinski, is gebeld. Degene die opnam ontkende dat hij Doebinski was, maar rechercheurs herkenden wel zijn stem.

Namen van alle slachtoffers

De rechtbank legde de zitting vanochtend na een half uur stil, omdat de livestream van het proces werd onderbroken. Onduidelijk was hoe dat kwam. Afgesproken is dat de rechtbank de zaak schorst als de livestream het niet doet, omdat veel nabestaanden en andere betrokkenen de zaak via internet volgen.

Later las een van de officieren van justitie de aanklacht voor. "Zij hebben bewerkstelligd dat er een dodelijk wapen naar Oost-Oekraïne is gebracht naar de locatie waar een Buk-raket is afgevuurd, die de MH17 heeft geraakt. Ook hebben ze ervoor gezorgd dat het wapen daarna werd afgevoerd."

De officier noemde nog eens de officiële verdenking: het neerhalen van een vliegtuig en moord op alle inzittenden.

In rustig tempo somde ze daarna in 20 minuten de namen op van alle 298 slachtoffers:

Nabestaanden staken na afloop hun duim op naar de officieren van justitie en zeiden het liefst te hebben willen applaudisseren.Daarna werd de zitting geschorst, omdat de president van de rechtbank "een moment van stilte en bezinning" gepast vond.

Gebruikmaken van spreekrecht

Deze week zijn er verder zogenoemde regiezittingen, waarin de zaak nog niet inhoudelijk wordt behandeld, maar waarin afspraken worden gemaakt over werkwijze en procedures. De inhoudelijke behandeling gaat pas eind dit jaar van start. Het proces gaat naar verwachting jaren duren.

In de rechtszaal zijn twintig nabestaanden aanwezig. Maar de meeste nabestaanden, van wie er ook veel uit het Australië en Maleisië komen, zijn in een congrescentrum in Nieuwegein, waar ze al vaak bijeen zijn gekomen om te worden bijgepraat over het onderzoek. De nabestaanden worden er ondersteund door familierechercheurs, Slachtofferhulp en mensen van het Openbaar Ministerie. Ze worden bij de rechtszaak vertegenwoordigd door negen advocaten.

Van de nabestaanden willen er 49 gebruik maken van hun spreekrecht, dat wil zeggen dat ze aan het eind van het proces voor de rechtbank het woord willen voeren. 82 zijn van plan het bij een schriftelijke verklaring te houden, 84 mensen willen een vordering indienen.

Ongeveer 450 journalisten uit binnen- en buitenland hebben zich aangemeld om verslag te doen van het proces, van wie er maar vijftien in de zittingszaal kunnen. De rest volgt de zaak vlak bij in een perscentrum.

Russisch veto

De rechtszaak wordt in Nederland gehouden omdat het door een Russisch veto niet mogelijk was een VN-tribunaal op te zetten. Nederland heeft het voortouw genomen in het onderzoek, het internationale Joint Investigation Team (JIT) staat onder Nederlandse leiding en de meeste slachtoffers zijn Nederlands.

Voorzitter van de rechtbank Den Haag, waarvoor het proces wordt gevoerd, is Hendrik Steenhuis. Hij is ook bekend van de 'Minder Marokkanen'-zaak tegen PVV-leider Wilders. Steenhuis riep de partijen ertoe op elkaar in de loop van het proces met fatsoen en respect te bejegenen.