Eikenprocessierups: gemeenten zetten meer in op natuurlijke vijanden

• Helma Coolman en Hugo van der Parre

In de strijd tegen de eikenprocessierups gaan meer gemeenten gebruikmaken van natuurlijke methoden. Het wegzuigen van de rupsen gaat juist minder toegepast worden. Tientallen gemeenten gaan daarnaast hun bomenbestand omvormen, zodat ze minder eiken krijgen. Dat blijkt uit een rondgang van de NOS onder gemeenten.

Afgelopen zomer was de overlast van de eikenprocessierups drie keer zo groot als in de jaren daarvoor. Vele duizenden mensen kwamen in aanraking met de brandhaartjes van de eikenprocessierups. Dat leidde tot jeuk en meer dan honderd mensen hadden ernstige oogklachten. Veel gemeenten bestreden de eikenprocessierups pas op het moment dat er klachten van bewoners kwamen. In de meeste gevallen werden de rupsen opgezogen en in een vuilverbrandingsoven vernietigd.

Natuurlijke vijanden: van sluipwesp tot koolmees

Deskundigen vinden dat het beter is om de rupsen te bestrijden door hun natuurlijke vijanden te helpen. Dat idee krijgt meer en meer navolging. Vogels, insecten en vleermuizen eten de eitjes, larven, rupsen en vlinders graag op.

Zo voeden de sluipwesp en de gaasvlieg zich met de eitjes van de eikenprocessierups. Bermen met meer wilde bloemen trekken meer insecten, die zich ook op de eikenprocessierups kunnen storten. En met het ophangen van broedkastjes worden meer koolmezen gelokt. Zij voeren de rupsen in het broedseizoen aan hun jongen.

Amersfoort is een van de gemeenten die nu kiezen voor een meer natuurlijke aanpak. De gemeente gaf afgelopen jaar 275.000 euro uit aan de bestrijding, voornamelijk aan het wegzuigen van de rupsen. Inmiddels is op vier plaatsen een proef gestart met natuurlijke bestrijdingsmethoden. De proef gaat drie jaar duren.

Veel meer gemeenten investeren in de aanpak via natuurlijke vijanden. Sint Michielsgestel reageerde op een initiatief van bewoners en stimuleert het ophangen van nestkastjes door vijf euro per stuk bij te dragen. Amsterdam gaat massaal mezenkastjes ophangen in het Amsterdamse Bos. Zaltbommel voorziet de gerenoveerde Stadswallen van broedkastjes voor koolmezen.

Deskundige Arnold van Vliet van het Kenniscentrum Eikenprocessierups van de Wageningen Universiteit is er blij mee. Hij zegt: "De pilots zijn veelbelovend, maar we moeten ons realiseren dat de inzet van natuurlijke vijanden nooit voldoende zal zijn om alle problemen te beheersen. Natuurlijke vijanden kunnen het niet alleen, zeker niet in stedelijk gebied".

Bacteriën

Er zijn ook gemeenten die meer inzetten op het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen. Neder-Betuwe bijvoorbeeld experimenteerde met een preparaat van bacteriën. In eiken die met het spul waren behandeld, werden afgelopen zomer geen rupsen meer gevonden.

Ook bij een proef met aaltjes die in twee spraybeurten werden aangebracht, verdwenen vrijwel alle rupsen. Neder-Betuwe wil beide methoden ook komend jaar gebruiken. Sittard-Geleen en diverse andere Limburgse gemeenten melden ook successen met een bacteriepreparaat. Het opzuigen van de rupsen is daardoor niet meer nodig. Nadeel van deze methoden is dat alle rupsen en vlinders erdoor getroffen worden.

Bomenbestand: meer variatie

In de gemeenten die reageerden is gemiddeld 26 procent van het bomenbestand eik, maar er zijn ook gemeenten bij waar eiken zo'n 75 procent van het bomenbestand uitmaken. Zoals het Overijsselse Wierden. Het mag wel wat minder, vinden ze daar: "Het omvormen naar andere soorten zal geleidelijk plaatsvinden. Bij uitval (ouderdom, ziekte) van eiken zal gekeken worden of een andere soort kan worden geplant". Bijna de helft van de gemeenten denkt na over omvorming van het bomenbestand.

Van Vliet: "Ik ben blij dat de gemeenten de bestrijding van de eikenprocessierups serieus nemen, want de gezondheidslast voor mensen was erg groot. Ik vrees dat ondanks alles volgend jaar weer een piekjaar wordt".