Scholen de stad uit (en andere radicale oplossingen voor het lerarentekort)
"Kwetsbare kinderen de dupe lerarentekort", "Het lerarentekort lijkt resistent tegen welk beleid dan ook", "Onderwijspersoneel massaal in actie tegen lerarentekort", "De kinderen betalen de rekening", "Zestien Amsterdamse basisscholen week dicht uit protest tegen lerarentekort".
Het is een greep uit de krantenkoppen (en internetkoppen) van de afgelopen weken over de problemen in het onderwijs. Dat er meer leraren nodig zijn, daar zijn veel mensen het wel over eens. Net als over het feit dat zoiets niet van de een op de andere dag is geregeld. Het roept de vraag op of er niet andere, drastischer maatregelen nodig zijn om de crisis te bezweren.
We vroegen het aan onderwijsonderzoeker Hans Luyten van de Universiteit Twente, Petra van Haren van de Algemene Vereniging Schoolleiders en aan hoogleraar Onderwijsarbeidsmarkt aan de universiteiten van Maastricht en Tilburg Frank Cörvers.
Het probleem is het grootst in de Randstad. Het is dan ook geen toeval dat een scholenkoepel uit de hoofdstad volgende maand uit protest zestien scholen een week sluit. Bij Stichting Westelijke Tuinsteden staan 25 vacatures open. Hoogleraar Cörvers wijt dat aan het feit dat het leven voor leraren te duur is in Amsterdam. "Waarom maak je die scholen dan niet in de buurt van waar de leraren wel kunnen wonen?"
Nabijheid en laagdrempeligheid
Hij pleit voor het verplaatsen van scholen naar de rand van de stad. "Mensen willen blijkbaar heel graag in Amsterdam wonen en misschien moeten ze dan accepteren dat ze wat langer moeten reizen om de kinderen naar school te brengen."
Cörvers noemt ook fusies als mogelijke maatregel, omdat niet alle scholen een even groot tekort aan leraren hebben. "Dan spreid je het probleem een beetje over Nederland."
Van Haren ziet wel een groot bezwaar. Volgens de voorzitter van de Algemene Vereniging Schoolleiders zijn nabijheid en laagdrempeligheid belangrijk voor een basisschool. "Kinderen willen spelen met hun vriendjes van school en dat is lastig als je ver van school woont."
Grotere klassen kan, maar dan moet je wel volgzame en gedisciplineerde kinderen hebben.
Onderwijsonderzoeker Luyten noemt het bijstellen van de ambities als optie om de druk te verlichten. "Vanuit de politiek worden vaak nieuwe dingen gevraagd. Als mensen zich misdragen, moeten we op school aandacht schenken aan burgerschap. Als mensen te dik worden, moeten we op scholen aandacht hebben voor voeding. Op een gegeven moment raakt het systeem overbelast." Een minder vol curriculum leidt tot minder druk op leraren, betoogt Luyten.
Een andere mogelijkheid is meer kinderen per leraar. Dat gebeurt regelmatig al noodgedwongen: klassen worden (tijdelijk) samengevoegd als er een leraar ziek is. Maar het zou ook structureel kunnen, hoewel geen van de drie deskundigen daar voorstander van is.
"Het leidt tot meer escalatie, slechter onderwijs en uiteindelijk ook meer uitval van leraren", zegt Cörvers. "Grotere klassen zie je bijvoorbeeld in Zuid-Korea, Japan, China", stelt Luyten. "Dat kan, maar dan moet je wel volgzame en gedisciplineerde kinderen hebben. Ik zie dat niet een, twee, drie gebeuren bij ons."
Met innovaties kan je geen hele dagen vullen.
Van Haren ziet überhaupt niets in dit soort maatregelen die mogelijk ten koste gaan van de leerlingen. Naast grotere klassen kan je denken aan een kortere lesweek. "Flexibilsering van de onderwijstijden? Prima als je daarmee beter maatwerk kan leveren aan kinderen, maar niet om het lerarentekort op te lossen."
Datzelfde geldt volgens haar voor innovaties op technologisch gebied, zoals meer werken met computers. "Prima om aansluiting te vinden of te houden bij de maatschappij, maar niet tegen het tekort."
Cörvers staat er wel voor open, maar ook hij denkt niet dat het de heilige graal is. "Je kan kinderen wat langer achter de computer zetten, iets doen met videoverbindingen of wat meer SchoolTV-achtige dingen aanbieden. Maar daar kan je allemaal geen hele dagen mee vullen."
De drie zijn het er eigenlijk wel over eens dat meer leraren de echte oplossing is. Maar die zijn er niet zomaar, want die moeten worden opgeleid. Luyten: "Een oplossing zou wat mij betreft zijn: langer doorwerken. Maar dan wel rustiger aan doen, zodat je mensen niet opgebruikt. Veel leraren vinden hun werk hartstikke leuk, maar zijn gewoon op als ze in de vijftig zijn."
"Breder opleiden is ook een optie", vult Cörvers aan. "Zodat leraren op meerdere niveau's kunnen werken of meer vakken kunnen geven. Dan kan een vmbo-docent bijvoorbeeld bijspringen op een basisschool. Dat is ook goed voor de lange termijn, dan maak je het reservoir wat groter."
"Je kan werkloze leraren terughalen, parttimers overtuigen om meer te gaan werken en je moet investeren in het behoud van mensen", somt Van Haren op. Salaris is een belangrijke reden voor uitstroom. Als je verzuipt door de werkdruk en je kan elders meer krijgen, ja dan ga je."
"Structureel investeren dus", besluit ze haar verhaal. Dat zijn leraren met haar eens en daarom is er voor eind januari weer een staking aangekondigd. Minister Slob van Onderwijs zegde eerder deze maand eenmalig 460 miljoen euro toe, maar dat vinden veel leraren dus niet genoeg.
