Terugkeren of niet? Hoe landen worstelen met hun IS-strijders en kinderen
Nederland moet zich volgens de rechter inspannen om IS-kinderen terug te halen uit Syrië. Door die uitspraak stond de discussie over terugkeerders uit voormalig IS-gebied deze week weer op scherp. Nederland is daarin niet uniek. Over de hele wereld worstelen landen met het wel of niet terug laten keren van IS-strijders, hun vrouwen en hun kinderen. Een overzicht.
Kosovo: actief halen
In Kosovo kwamen eerder dit jaar 110 Syriëgangers aan met een Amerikaans militair vliegtuig: 32 vrouwen, 74 kinderen en vier mannelijke strijders. De mannen werden direct gearresteerd. De vrouwen en kinderen gingen in bussen naar een gesloten opvanglocatie. Volgens correspondent Mitra Nazar is het land van plan alle Syriëgangers gecontroleerd terug te halen en in Kosovo te berechten. "Omdat ze geloven dat ze deze mensen beter in het zicht kunnen hebben, dan niet. Het idee is dat ze anders waarschijnlijk toch op eigen houtje terugkomen."
Dat beleid geldt ook voor strijders. "Er zijn al aardig wat strijders veroordeeld in Kosovo in de afgelopen jaren." In totaal reisden er ongeveer 400 burgers uit Kosovo af naar het kalifaat. Ook Bosnië heeft vorige week besloten iedereen terug te halen.
Marokko: vrouwen niet vervolgd
Marokko wil een soortgelijk beleid voeren, zegt correspondent Samira Jadir. Eind oktober bevestigde een overheidsinstantie dat IS-strijders en hun vrouwen en kinderen welkom zijn in Marokko. De 671 Marokkaanse vrouwen en kinderen om wie het gaat, hoeven zich volgens het bericht van eind oktober geen zorgen te maken over vervolging.
Jadir: "In Marokko zien ze de vrouwen niet als een bedreiging. Zij gingen volgens het land niet naar Syrië en Irak om te strijden, maar volgden gewoon hun man." Volgens de Marokkaanse inlichtingsdiensten sloten 1659 Marokkaanse mannen zich aan bij IS. 742 van hen kwamen om, 260 slaagden erin om terug te keren naar Marokko en de overigen mogen ook terugkeren naar Marokko. Zij worden gearresteerd en krijgen een gevangenisstraf van 10 tot 15 jaar. Of Marokko ook actief mensen gaat terughalen is niet duidelijk.
Rusland: wel kinderen
In tegenstelling tot Kosovo en Marokko maakt Rusland een groot onderscheid tussen kinderen, vrouwen en mannen. "Wat kinderen betreft zijn de Russen het soepelst", zegt Rusland-correspondent David Jan Godfroid. President Poetin noemt de terugkeer van kinderen "een heel eerbiedwaardige en juiste daad".
Eind vorig jaar en begin dit jaar zijn er zo'n zestig kinderen teruggekomen uit voormalig IS-gebied. Ze werden, na medische controles in Moskou, ondergebracht bij familieleden op de Noordelijke Kaukasus. De Russische kinderombudsman maakte deze week bekend dat er van 49 weeskinderen in Syrië dna is afgenomen om te zien of zij verwanten hebben in Rusland. Als dat zo blijkt te zijn, kunnen zij snel naar Rusland komen.
Voor vrouwen is het risico op gevangenisstraf aanzienlijk groter. Vrouwen zijn in het verleden vaak betrokken geweest bij terreuraanslagen op Russische bodem, waardoor ze hier wel als gevaar worden gezien. Volgens de veiligheidsdienst zijn vrouwen ook niet zelden betrokken bij de rekrutering van terroristen.
Mannen hoeven helemaal niet op coulance te rekenen. Er zijn al gevangenisstraffen van achttien jaar opgelegd. Volgens Godfroid had Poetin het liefst gezien dat alle IS'ers op het slagveld waren gesneuveld.
Groot Brittannië: statenloos
De Britse situatie lijkt erg op de Nederlandse. Het Verenigd Koninkrijk staat volgens correspondent Tim de Wit absoluut niet te springen om IS-strijders terug te halen. Het probleem is vooral dat de Britse regering bang is dat ze voor een Britse rechtbank niet veroordeeld kunnen worden. "Het is immers uiterst ingewikkeld om voldoende bewijslast te verzamelen waaruit blijkt dat deze strijders gruwelijke daden op hun geweten hebben. Daarnaast is de publieke opinie in meerderheid tegen het terughalen van IS-strijders."
In het geval van het terughalen van vrouwen en kinderen ligt het ingewikkelder. Zoals in het geval van de Britse IS-vrouw Shamima Begum. Zij wilde terugkeren, maar de regering probeerde dat tegen te houden door haar paspoort in te trekken. Dat juridische gevecht loopt nog steeds, aangezien Groot-Brittannië iemand niet zo maar stateloos kan maken.
Naar schatting zitten er op dit moment nog 250 tot 300 Britse IS-strijders vast in gevangenkampen in Syrië.
Frankrijk: afspraken met Turkije
Ook Frankrijk worstelt met de publieke opinie over terugkeerders. Zo zou er sprake zijn van een plan om tachtig kinderen terug te halen, maar dat werd snel ontkend door de regering. Wel zijn er meerdere weeskinderen opgehaald.
Ook zijn er ruim 250 Franse IS-strijders teruggekeerd naar Frankrijk door samen te werken met de Turken. Het gaat hierbij om jihadisten die zich op Turks grondgebied bevinden, doordat ze daar bijvoorbeeld naartoe zijn gevlucht. Correspondent Frank Renout: "De afspraak met Turkije houdt in dat jihadisten onder begeleiding van Franse agenten terug worden gestuurd. Bij aankomst in Frankrijk worden ze dan aangehouden."
Scandinavië: alleen wezen
Volgens correspondent Rolien Créton is Denemarken het meest uitgesproken in pogingen om om IS-strijders af te wijzen. Het land heeft onlangs een wet aangenomen waarmee jihadisten met een dubbele nationaliteit hun Deense nationaliteit verliezen en daarmee niet kunnen terugkeren. Dat houdt Turkije trouwens niet tegen om toch jihadisten terug te sturen. Afgelopen maandag is de eerste IS'er teruggestuurd en volgens Turkije volgen er binnenkort nog drie.
Over de situatie van de vrouwen en kinderen in de kampen is geen duidelijk standpunt geformuleerd door de Scandinavische landen. Net als Nederland hebben alle landen wel enkele weeskinderen opgehaald, maar is het niet duidelijk wat er moet gebeuren met kinderen waarvan de moeders nog leven.
