Journalisten demonstreren in Rotterdam voor vrijlating NOS-verslaggever

Bij de rechtbank in Rotterdam demonstreren zo'n honderd journalisten van verschillende media voor de vrijlating van NOS-journalist Robert Bas. Ze riepen "Laat Robert vrij" en liepen een rondje om de rechtbank.

Bas werd gisteren op last van een rechter-commissaris in gijzeling genomen, omdat hij niets wil zeggen over een gesprek met een van zijn bronnen. Daardoor zou hij zijn bron en zichzelf in gevaar kunnen brengen, zegt hij. Bas beroept zich op zijn journalistieke verschoningsrecht.

De demonstratie is een initiatief van NRC-journalist Marcel Haenen. Volgens hem is er sprake van "magistratelijk machtsmisbruik". De journalistenvakbond NVJ en journalisten van veel andere media steunen de actie. Ze vinden dat de gijzeling van Bas de vrijheid van de nieuwsgaring en de bronbescherming onder druk zet.

Initiatiefnemer Haenen sprak de journalisten toe bij de demonstratie:

Telegraaf-journalist Saskia Belleman vond de opkomst indrukwekkend. "Het geeft wel aan hoe ongerust mensen hierover zijn." Ze vindt dat om een principiële zaak gaat die van belang is voor het functioneren van de democratie.

"Mensen die misstanden bij de overheid of justitie zelf willen aankaarten, moeten dat vrijelijk kunnen doen", zei ze. "Als bronnen bang worden dat hun informatie via de journalist die ze spraken bij justitie bekend wordt, doen ze het niet meer. Dan drogen journalistieke bronnen op. Dan heeft het publiek niemand meer om naartoe te stappen."

Geen verlengstuk

"Dit raakt alle journalisten in Nederland", zei Edwin de Kort van Omroep Zeeland namens de gezamenlijke regionale omroepen. "We zien dat de druk op de pers alleen maar toeneemt. In de regio zien we dat soms beslag wordt gelegd op beeldmateriaal. Daar gaan wij ook voor liggen. Wij zijn geen verlengstuk van justitie."

Ook AD-journalist Koen Voskuil demonstreert mee. Hij werd door justitie in 2000 gegijzeld, omdat hij geen verklaring wilde afleggen over een bron bij de politie. Hij hield voet bij stuk en werd na achttien dagen vrijgelaten.

Turkse toestanden

Initiatiefnemer Marcel Haenen merkt dat bronnen steeds vaker alleen nog maar anoniem verklaringen willen afleggen. "Als je dat dan niet kan garanderen omdat de rechter je alsnog dwingt om meer opening van zaken te geven, dan kun je je werk niet goed doen."

Verder ziet Haenen dat de overheid aan de ene kant zegt dat ze vrijheid van nieuwsgaring en bescherming van bronnen belangrijk vindt, maar tegelijkertijd klokkenluiders afluistert of op non-actief zet. "Ook dat maakt het werk van de journalist steeds moeilijker, zeker voor onderzoeksjournalisten", zegt Haenen. "Dan zou je juist verwachten dat het rechterlijk apparaat journalisten in bescherming neemt en inziet dat het een democratische verworvenheid is dat je vrije pers hebt. Dit zijn Turkse toestanden, dat moet je niet willen."

Daar komt bij dat sommige journalisten 24 uur per dag bewaakt moeten worden, omdat de onderwereld hen bedreigt. "Dan is het helemaal schandalig dat een rechter nu besluit dat een journalist moet worden opgesloten, omdat hij zijn bron niet wil prijsgeven. Het is een steeds verdergaande aantasting van de vrijheid van nieuwsgaring."

Daarnaast vindt Haenen gijzeling om praktische redenen een domme maatregel. "Het is een illusie om te denken dat een journalist wel geneigd is te gaan praten als je hem achter de tralies zet. Dat zal geen enkel effect sorteren."

Speciale zitting

De demonstratie gaat vooraf aan een speciale zitting van de Rotterdamse raadkamer over de vraag of Bas langer in gijzeling mag worden gehouden. Die zitting zou in eerste instantie op maandag plaatsvinden.

Bas sprak zijn bron in verband met de vergismoord in Berkel en Rodenrijs in 2014 op ggz-directeur Rob Zweekhorst. De advocaat van een verdachte in die zaak wil Bas daarover ondervragen.

De rechter-commissaris die de gijzeling oplegde, vindt dat het journalistieke verschoningsrecht in het geval van Bas niet opgaat, omdat het om een zeer ernstige zaak gaat en de naam van de bron en de inhoud van het gesprek al bekend zijn. De bron met wie Bas sprak, werd door de politie afgeluisterd. Het transcript van het gesprek is door het OM aan het dossier toegevoegd.

Volgens Bas en de NOS gaan de argumenten van de rechter-commissaris niet op, omdat de advocaat meer zal willen weten. Ook beroepen ze zich op een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat een ruimere betekenis toekent aan journalistieke bronbescherming dan de Nederlandse wet.