Daar gaan we weer: rente omlaag, geldkraan open, spaarders op de kast
Alle ogen van economen, politici en bankiers zijn vandaag gericht op Mario Draghi en de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Consumenten kunnen beter ook opletten, want de ECB draait de renteknop naar verwachting lager en start misschien zelfs het schuldopkoopprogramma weer op. Economen rekenen op een serieus salvo van de centrale bank, als laatste actie van de afzwaaiende Draghi.
De rente is al historisch laag, maar het kan dus nog lager. De rente zal bovendien ook nog heel lang heel laag blijven, zo denkt de markt.
Aan de ECB-rente zitten alle andere rentes vast, zoals de hypotheekrente, kredietrente en spaarrente. Na vandaag is de kans groter op een 0-procent-spaarrente of zelfs een negatieve rente, dus betalen voor je spaargeld. De ECB zint wel op maatregelen om de pijn voor banken te verzachten en het spaargeld te ontzien.
Meningen zijn verdeeld
Het vorige opkoopprogramma voor staatsschulden startte in maart 2015 en werd in december 2018 stopgezet. De van 2015 tot 2018 opgekochte schulden, ter waarde van 2650 miljard euro, liggen nog op de plank. Ze worden voorlopig ook gewoon doorgerold; voor aflopende schuld wordt nieuwe gekocht, zodat nog geen euro teruggeploegd is in de markt.
Binnen de ECB zijn de meningen overigens verdeeld. Centrale bankiers als Jens Weidmann van de Duitse Bundesbank en Klaas Knot van De Nederlandsche Bank zijn faliekant tegen meer geldverruiming, dus de herstart van het opkoopprogramma.
De ECB staat op het punt om de depositorente - de rente die 'gewone' banken krijgen als ze geld stallen bij de centrale bank - verder te verlagen. En waarschijnlijk nog fors ook, denken economen: met 0,1 of 0,2 procent.
De depositorente is al vijf jaar negatief en staat nu op -0,4 procent. Dat betekent dat banken moeten betalen voor het geld dat ze tijdelijk onderbrengen bij de ECB. Die negatieve deposito-rente moet banken dwingen hun geld zoveel mogelijk aan het werk te zetten voor kredietverlening, in plaats van doelloos in kas te houden.
'Boeterente' kost half miljard
Banken kunnen niet om de negatieve rente heen. Bij het deposito gaat het om contant geld dat banken in huis hebben; ze dienen altijd een percentage cash aan te houden met oog op betalingen en op te nemen spaartegoeden. Hoe groter de bank en hoe meer spaarders, des te meer contanten zijn er in huis.
Omwille van veiligheid moet dat overtollige geld elke dag bij het sluiten van de bank voor een nachtje ondergebracht worden op de depositorekening van de ECB. Dat geldt voor alle banken van de eurozone en is samen een grote som geld: gemiddeld tussen de 500 en 700 miljard euro per dag.
De Nederlandse banken laten elke dag gemiddeld 138 miljard euro bij de ECB overnachten. De boeterente kost de Nederlandse banken nu ruim een half miljard euro per jaar. Door een verdere verlaging van de depositorente kijken banken aan tegen een nog hogere heffing op de overtollige liquiditeiten, wat nog meer druk zet op de rentemarges, want dat geld kunnen ze niet gebruiken voor spaarrente.
Als de depositorente zakt naar -0,6 procent, zijn de banken bijna 300 miljoen euro extra kwijt. En dat is precies de reden dat de spaarrente verlaagd is naar bijna 0 procent en negatieve spaarrente dreigt.
Wat zijn banken kwijt aan de ECB-heffing? (bedragen in euro)
| Bank | Overtollig geld | Heffing 0,4% | Heffing 0,5% | Heffing 0,6% |
| Nederlandse banken | 138 miljard | 550 miljoen | 690 miljoen | 828 miljoen |
| ABN Amro | 30 miljard | 120 miljoen | 150 miljoen | 180 miljoen |
| ING | 50 miljard | 200 miljoen | 250 miljoen | 300 miljoen |
| Rabobank | 50 miljard | 200 miljoen | 250 miljoen | 300 miljoen |
Voor banken wordt het dus nog lastiger om de spaarrente overeind te houden. Die is bij de meeste banken nu al eigenlijk bijna 0 of 0. De grootbanken bieden nu nog maar 0,02 of 0,03 procent, dus 20 of 30 eurocent op 1000 euro spaargeld.
Banken willen liever niet aan negatieve spaarrente. Consumenten snappen niet waarom ze zouden moeten betalen voor hun eigen spaargeld, dat ook nog eens werkkapitaal van banken is waarmee leningen en hypotheken verstrekt worden.
'Niet in hun sok stoppen'
Rabobank-topman Wiebe Draijer noemt een negatieve spaarrente heel onwenselijk. "Ik zie dat niet gebeuren voor gewone klanten, maar je kunt het niet garanderen, gezien het extreme beleid van de ECB. Je kan het gedrag van spaarders bij een negatieve rente niet voorspellen. Wat je niet wil, is dat mensen geld uit het bancaire systeem gaan halen en in hun sok stoppen. Dat is veel onwenselijker dan dat er goed voor gezorgd wordt door een bank", zei Draijer een maand geleden.
Maar er lijkt hoop voor de spaarders. De kans bestaat dat de Europese Centrale Bank de banken op het vlak van het spaargeld tegemoet komt, door voor het verplichte kasgeld een lager tarief of zelfs een nultarief te rekenen, dus een soort vrijstelling. Dat zou de neerwaartse druk op de spaarrente verlichten en banken mogelijk maken om de spaarrente positief te houden.
