Einde van Srebrenica-proces in zicht, Hoge Raad doet uitspraak

• Oumaima Abalhaj

  redacteur Buitenland

Na een jarenlang juridisch proces heeft de Hoge Raad vandaag het laatste woord: is de Nederlandse Staat verantwoordelijk voor de dood van 300 Bosnische moslimmannen in Srebrenica? Eerder oordeelden de rechtbank in Den Haag en het gerechtshof dat de Staat deels aansprakelijk is, maar zowel de nabestaanden als de Staat gingen in cassatie.

Hoe zit het ook alweer?

In 1991 valt Joegoslavië uiteen, de deelrepublieken Slovenië, Kroatië en Bosnië verklaren zich onafhankelijk. Er breekt een burgeroorlog uit. In Bosnië zijn Kroaten, Serviërs en Bosnische moslims verwikkeld in een bloedige oorlog waarin veel burgers worden gedood, onder meer bij 'etnische zuiveringen'. Bij jarenlange beschietingen van de Bosnische hoofdstad Sarajevo (op bevel van de Bosnisch-Servische leider Karadzic) worden veel weerloze burgers gedood.

Srebrenica, een moslim-enclave in het oosten van Bosnië, wordt door de Verenigde Naties aangewezen als beschermd gebied. Nederland krijgt van de VN de opdracht om Srebrenica en de omgeving te bewaken. Onder leiding van commandant Karremans komen in 1994 de licht bewapende Nederlandse militairen aan in Srebrenica.

In de zomer van 1995 vallen Bosnisch-Servische troepen met tanks Srebrenica binnen, onder leiding van Ratko Mladic, de Servische generaal die later de bijnaam 'Slager van de Balkan' krijgt. De vele moslims die nog in de stad zijn, slaan op de vlucht. Duizenden van hen zoeken hun toevlucht op de basis van de Nederlandse Dutchbat-militairen.

De troepen van Mladic omsingelen het terrein en eisen dat de Nederlanders de moslimmannen en -jongens uitleveren. En dat gebeurt. Onder toeziend oog van de Dutchbatters worden honderden mannen van de vrouwen gescheiden en in bussen afgevoerd door Mladic en zijn leger. Later blijkt dat zij, en andere inwoners van Srebrenica, op gruwelijke wijze zijn vermoord en in massagraven gegooid. Tot op de dag van vandaag wordt er gezocht naar lichamen.

De massamoord is door het Internationaal Gerechtshof en het Joegoslavië Tribunaal als genocide aangemerkt. Ratko Mladic kreeg in 2017 levenslang.

De 'Moeders van Srebrenica' stellen de Nederlandse Staat verantwoordelijk voor de dood van de ruim 8000 mannen. In juli 2014 oordeelde de rechtbank in Den Haag dat de Staat alleen verantwoordelijk is voor de dood van de 300 moslimmannen die op de Dutchbat-basis waren en door Nederlandse militairen werden overgedragen aan generaal Mladic. Zowel de nabestaanden als de Staat tekenden hoger beroep aan.

De nabestaanden doen dat omdat zij vinden dat de Staat aansprakelijk is voor een veel grotere groep slachtoffers. De Staat tekent ook beroep aan: niet Nederland maar de VN is verantwoordelijk, want die had de leiding over de missie.

Zo reageerden nabestaanden na het vonnis van het gerechtshof in 2017:

In juni 2017 bepaalt het Gerechtshof in Den Haag dat de Staat deels verantwoordelijk is voor de dood van de 300 moslims en veroordeelt de Staat tot het uitkeren van 30 procent van de geleden schade. Weer leggen beide partijen zich niet neer bij de uitspraak en gaan ze in cassatie. Nu moet de Hoge Raad uitspraak doen.

De advocaat-generaal, een belangrijk adviseur van de Raad, heeft begin dit jaar laten weten dat naar zijn oordeel Nederland juist niet aansprakelijk kan worden gesteld. Omdat de Dutchbatters niet met zekerheid konden weten dat de moslimmannen gedood zouden worden toen ze hen de basis afstuurden. Het advies van de advocaat-generaal wordt in 70 procent van de gevallen overgenomen door de Hoge Raad.

Het vonnis is in Nederland het laatste woord in deze zaak. Verder beroep is niet mogelijk. De nabestaanden kunnen de zaak wel nog voorleggen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. En dat zullen ze ook doen als ze de rechtszaak verliezen.