Betogers Hongkong ontevreden met uitstel: 'Wij trappen niet in deze val'

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Na een golf van protesten in Hongkong de afgelopen week lijken de demonstranten een overwinning te hebben gehaald. Een wet die uitlevering van verdachten aan China mogelijk maakt, wordt voor onbepaalde tijd uitgesteld.

Maar dat betekent niet dat de demonstraties stoppen, zeggen de protestleiders. Vrijdagavond protesteerden duizenden moeders in Hongkong, het vijfde protest sinds eind maart. Voor zondag staat opnieuw een mars gepland.

De betogers willen dat de autoriteiten de uitleveringswet helemaal intrekken. "Voor ons is het duidelijk dat de autoriteiten op het vasteland van China eerst hard optreden en het proces vervolgens vertragen. Dat is de tactiek", zegt een van de protestleiders tegen de Hongkongse krant de South China Morning Post. "Wij zullen niet in die val trappen."

Bekijk hier beelden van de protesten van afgelopen week:

Waar ging het ook alweer om?

Hongkong was tot 1997 een Britse kroonkolonie en maakt nu deel uit van Volksrepubliek China. De stad heeft een speciale economische status, eigen wetten en meer burgerlijke vrijheden, volgens het principe 'één land, twee systemen'. De inwoners zijn bang dat Peking zijn greep op het semi-autonome gebied wil vergroten met deze uitleveringswet.

Die maakt het mogelijk dat verdachten uit Hongkong worden berecht op het vasteland van China. Op die manier zou Peking politiek activisten uit de stad willen straffen, zeggen tegenstanders. Ze zijn bang dat oppositieleiders in China worden gemarteld of opgesloten zonder duidelijke aanklacht. Die vrees wordt gevoed door verdwijningen van boekhandelaren en zakenmensen uit Hongkong de afgelopen jaren.

"De snelheid waarmee deze wet in eerste instantie werd doorgedrukt, was zeer ongewoon", zegt Azië-kenner Maaike Okano-Heijmans van onderzoeksinstituut Clingendael. "Voor de Hongkongers is dit het zoveelste stapje waarmee Peking zijn invloed op de metropool en zijn inwoners probeert te vergroten. Dat willen ze niet zomaar laten gebeuren."

Daarom gingen vorige week zondag volgens de initiatiefnemers meer dan een miljoen betogers de straat op, bij een van de grootste protesten in de geschiedenis van Hongkong.

Wat wil Peking bereiken?

Het uiteindelijke doel van de Chinese Communistische Partij is duidelijk, zegt Okano-Heijmans. "Peking wil gebieden als Hongkong, en ook Taiwan, verenigen met China. Een land met brave burgers, zoals op het vasteland. Naar dat doel werken ze langzaam toe."

Bij dat proces is de Hongkongse leider Carrie Lam (62) een belangrijke pion. Zij werd in 2017 aangesteld door de regering in Peking en wordt gezien als marionet van de Chinese autoriteiten. De betogers willen dat ze aftreedt, maar Lam lijkt dat niet van plan.

Ze zegt dat ze beter wil gaan luisteren naar tegenstanders van de wet. Het uitstel is vooral bedoeld om de rust te herstellen. Lam zei dat ze wil voorkomen dat meer mensen gewond raken. Afgelopen week raakten tachtig mensen gewond bij confrontaties tussen betogers en de politie, onder wie twintig agenten.

Ook zei ze dat het haar spijt dat ze de inwoners van Hongkong er niet van heeft kunnen overtuigen dat de uitleveringswet nodig is. "Geef ons nog een kans." Wanneer de wet opnieuw wordt besproken in het Hongkongse parlement, is niet duidelijk.

Waar hopen de betogers op?

De betogers willen dat de wet helemaal van tafel gaat. Zij hopen op een scenario als in 2003 en 2012, toen trok de Hongkongse regering omstreden plannen in na verzet van de bevolking. Ook die wetsvoorstellen werden gezien als inperkingen van de vrijheden van de stedelingen.

Clingendael-deskundige Okano-Heijmans denkt dat de demonstranten gebaat zijn bij internationale aandacht voor de protesten, omdat de autoriteiten in Peking hen dan minder makkelijk kunnen negeren. In de internationale media krijgen de betogingen inmiddels veel aandacht.

Daarnaast hebben voormalig overheerser Groot-Brittannië en de Verenigde Staten zich achter de betogers geschaard. Mensenrechtenorganisaties hebben het politiegeweld tegen ongewapende demonstranten veroordeeld.

Welke rol spelen die 'buitenlandse machten'?

China heeft meermaals uitgehaald naar de "buitenlandse machten" die achter het protest zouden zitten en riep vandaag een Amerikaanse diplomaat op het matje in Peking. "Het zou niet verstandig zijn als de VS chaos probeert te creëren in Hongkong", zei de woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken.

De waarschuwing volgt een dag nadat Amerikaanse parlementariërs hun steun hebben uitgesproken voor de betogers. De VS is een van de belangrijkste handelspartners van Hongkong. Achter de schermen steunen landen als de VS en Groot-Brittannië de demonstranten vermoedelijk ook, zegt Okano-Heijmans. "Westerse overheden betalen uiteindelijk ook mee aan de ngo's die de betogers steunen. Dat maakt allemaal deel uit van het grotere spel."

Hoe denken andere Chinezen over de protesten?

De kans dat het massale protest in Hongkong overslaat naar het vasteland is zeer klein. Op sociale media in China veroordelen veel Chinezen de protesten juist. Ze denken dat Hongkong zich wil afscheiden en begrijpen niet waarom de Hongkongers zich zo boos maken.

Alleen in het de facto onafhankelijke Taiwan, dat door China als afvallige provincie wordt beschouwd, is er steun voor de betogers. "Na het zien van de droevige beelden uit Hongkong raken steeds meer Taiwanezen ervan overtuigd dat het 'één land, twee systemen'-principe niet werkt", zei president Tsai van Taiwan donderdag. "Dat principe zullen wij nooit accepteren."

De inwoners van Hongkong hopen dat de massale protesten ertoe leiden dat hun democratische vrijheden behouden blijven. Vandaag was het relatief rustig in de stad, morgen stromen de straten mogelijk opnieuw vol.