13 Reasons Why blijft controversieel: 'Serie kan mensen op ideeën brengen'
Netflixserie 13 Reasons Why wordt in verband gebracht met een opmerkelijke stijging in het aantal zelfdodingen van Amerikaanse tieners. In april 2017, de maand nadat de serie online was gezet, lag de hoeveelheid zelfmoorden onder 10- tot 18-jarigen bijna 30 procent hoger dan verwacht kon worden, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Het waren er 190.
De onderzoekers denken dat er een verband is, maar hebben dat niet aangetoond. Ze keken naar de statistieken van het aantal zelfdodingen en corrigeerden die op basis van historische trends en seizoensgebonden veranderingen. Ze wisten niet of de jongeren die een eind aan hun leven maakten de serie hebben gezien.
Wel vergeleken de Amerikaanse onderzoekers de cijfers met de hoeveelheid moorden, omdat dat aantal door dezelfde maatschappelijke factoren kan worden beïnvloed als het zelfmoordcijfer. Ze vonden geen significante verandering in de maanden nadat de Netflixserie was verschenen. "Dat versterkt het idee dat het zelfmoordcijfer is beïnvloed door de show en niet door andere omgevingsfactoren", schrijven de onderzoekers.
Een van de onderzoekers heeft dan ook een duidelijke boodschap. "De resultaten van deze studie moeten mensen ervan bewust maken dat jonge mensen in het bijzonder vatbaar zijn voor wat ze zien in de media", zegt ze. "Het tonen van zelfdoding heeft mogelijk onbedoelde gevolgen."
Ook Nederland zoekt naar verklaring
Vooralsnog ontbreekt dus direct bewijs voor de stelling dat 13 Reasons Why heeft geleid tot meer zelfmoorden. Maar Nederlandse onderzoekers onder leiding van 113 Zelfmoordpreventie proberen daar wel achter te komen.
Ook in Nederland was in 2017 namelijk een opmerkelijke toename in het aantal jongeren die zelfmoord pleegden: 81 tegen 48 een jaar eerder. Een belangrijk verschil is dat hier de meeste jongeren stierven in juli en oktober en dus niet in april, de maand dat de serie uitkwam.
Zo'n serie kan mensen op ideeën brengen.
Door interviews met nabestaanden proberen onderzoekers te achterhalen wat iemand ertoe dreef zijn leven te beëindigen. "De serie is een onderdeel van de gesprekken", zegt Evita Bloemheuvel van 113 Zelfmoordpreventie.
Tot nu toe hebben twintig vaders en moeders zich aangemeld voor het onderzoek en de stichting hoopt op nog meer aanmeldingen. "Hoe meer verhalen we kunnen horen, hoe meer patronen we kunnen vinden waarvan we iets kunnen leren", zei onderzoeksleider en hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Arne Popma onlangs tegen de NOS. De eerste resultaten moeten in september bekend zijn.
Bloemheuvel vertelt dat de stichting vanaf het begin zeer kritisch is geweest op 13 Reasons Why, omdat die mensen kan triggeren. "Zo'n serie kan mensen op ideeën brengen. Zelfmoord is niet aan één ding te linken, het gaat vaak om een stapeling van problemen. Maar dit kan een laatste zetje zijn."
In de serie kampt Hannah ook met verschillende problemen. Verslaving, seksueel misbruik, pesten op sociale media, een naaktfoto die rondgaat, ruziemakende ouders die in scheiding liggen. Bloemheuvel: "Daar kan iedere tiener zich wel in herkennen. Probleem is dat zelfmoord daarbij als optie naar voren wordt geschoven."
Ze noemt het een gemiste kans dat Hannah in een van de afleveringen hulp zoekt bij haar decaan, maar dat die niet naar haar problemen luistert. "Dat kan de kijker ontmoedigen om hulp te zoeken. Het hele verhaal werkt toe naar het moment dat ze een eind aan haar leven maakt. Het lijkt of ze geen andere optie heeft dan zelfmoord."
Netflix bleek vatbaar voor de kritiek. Het bedrijf voegde een waarschuwing toe aan de serie en kwam met een eigen preventiewebsite.
