'Onderste steen boven' om zelfmoord-piek onder jongeren te verklaren

"Echt verschrikkelijk", vindt staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis het nieuws dat nooit eerder zoveel jongeren zelfmoord pleegden als vorig jaar.

"Er gaat een wereld van ellende achter schuil, voor jongeren zelf maar ook voor hun netwerk. Je zal maar de ouders zijn of broer of zus of vrienden." Blokhuis gaat praten met zelfmoordpreventiestichting 113, jeugdzorg en gemeenten. "Waar laten wij steken vallen, wat kunnen we beter doen en wat zijn precies de oorzaken?"

Gezondheidsorganisatie MIND wil dat de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd een onderzoek gaat doen naar alle 81 jongeren die vorig jaar zelfmoord pleegden. "Dit zal moeten uitwijzen of er mogelijk een verband ligt met misstanden en lange wachttijden in de jeugdhulp", staat in een persbericht. Of de inspectie dit gaat doen, is nog niet bekend.

Stichting 113 gaat in ieder geval wel onderzoek doen. "De komende maanden gaan wij onze tanden zetten in dit getal. We willen de onderste steen boven krijgen", zegt directeur Jan Mokkenstorm, die het hoge getal niet had zien aankomen.

De psychiater onderzocht eerder of en hoe hulpverleners over zelfmoordgedachten beginnen, en hier ook op terugkomen. "Daar is nog een wereld te winnen. Ik denk dat hulpverleners het een eng onderwerp vinden. Het idee heerst nog dat je op je donder kan krijgen."

Volgens Mokkenstorm is het ook belangrijk dat mensen uit de omgeving van suïcidale mensen erover beginnen. "Het moet normaler worden dat als iemand wanhopig, radeloos of somber is, je vraagt of het echt wel gaat en je zorgen uit te spreken."

De onderzoekers gaan onder meer kijken naar de momenten waarop jongeren zelfmoord pleegden, en of die momenten te verklaren zijn door bijvoorbeeld de release van de Netflix-serie 13 Reasons Why. Daarin vertelt de hoofdpersoon waarom ze zelfmoord heeft gepleegd en is te zien hoe ze dit deed. Het zou mensen op een idee kunnen brengen, net als berichten in de media.

Hulpverleners merken dat mensen die 113 bellen van streek van raken van die serie, zegt Mokkenstorm bij Spraakmakers op NPO Radio 1. "Ik vind het bijna een instructie voor destructie. Door je te identificeren met Hannah kun je jezelf het idee geven dat bij zoveel pijn het beste is om te overlijden." Dit noemt Mokkenstorm een "ongelooflijke misvatting".

"De meeste mensen die ik heb gesproken die een suïcidepoging hebben overleefd, zijn blij dat ze nog leven en willen verder. Verrassend vaak hebben behandelingen resultaten die je je ervoor niet kon voorstellen. Als dokter, omgeving en al helemaal als patiënt."

Cyberpesten kan voor jongeren ook een reden zijn om zichzelf van het leven te beroven. Veel 113-bellers zeggen dat ze gepest worden, en dat dat steeds meer online gebeurt. En door sociale media kunnen tieners denken hoe gelukkig ze zouden moeten zijn. "De puberteit is juist een tijd waarin je ook heel ongelukkig kan zijn, en dat is heel gewoon."

Netflix reageert dat zorgen over copycat-gedrag van 13 Reasons Why "in acht zijn genomen" bij de ontwikkeling van seizoen twee. Er zijn waarschuwingen toegevoegd en er wordt verwezen naar hulporganisaties. Kijkers moeten er wel wat moeite voor doen om dit te zien te krijgen: