Een handelsroute via de Noordpool? Niet iedereen is enthousiast

Als het aan de Russische president Poetin ligt, gaat de handelsroute via de Noordpool veel meer bevaren worden. Op het Arctic Forum in Sint-Petersburg, een bijeenkomst van landen rondom de poolcirkel, kondigde hij aan dat in 2025 de handel via de arctische route verviervoudigd moet zijn. Hij wil fors investeren in bestaande en nieuwe havens en de vloot van ijsbrekers uitbreiden.

Door de opwarming van de aarde is de route steeds langer ijsvrij en bevaarbaar. Per schip van Rotterdam naar China is 40 procent korter via de Noordelijke IJszee dan de gebruikelijke route via het Suez-kanaal in het Midden-Oosten.

Russische macht

Voor Bernice Notenboom, poolreiziger en klimaatjournalist, komen de Russische voornemens niet als een verrassing. "De Russen zijn er al zeker 50 jaar mee bezig en sinds zo'n 20 jaar wordt er olie en gas via die route vervoerd." De noordelijke vaarroute is een persoonlijk prestigeproject van Poetin. De president stond ooit aan de wieg van het Arctisch Forum, weet poolonderzoeker Louwrens Hacquebord.

De investeringen in de vaarroute zijn bedoeld om andere landen aan te moedigen van de route gebruik te maken, zoals China, zodat de Russen geld kunnen verdienen aan de vaarweg. Die grote Russische macht is het heikele punt in de kwestie. "Het draait niet om het eigendom, want het zijn nou eenmaal Russische territoriale wateren, maar om het gebruik van de doorgang", aldus Hacquebord in NOS Met het Oog op Morgen.

"De andere arctische landen willen de vaarweg zo vrij mogelijk hebben, het liefst zonder vergunning." Maar betalen hoort erbij: de benodigde Russische ijsbrekers zijn immers niet kosteloos. "De fee loopt in de tienduizenden dollars per dag", weet Hacquebord. Niet gek, want voor het gebruik van het Suez- en Panamakanaal betaal je vergelijkbare bedragen.

Geopolitiek steekspel voorkomen

Ondertussen werkt China aan een eigen ijsbrekersvloot. "Dat is een teken dat de Chinezen zich niet door de Russen door het gebied willen laten leiden", zegt de poolonderzoeker.

Op het Arctic Forum wordt geprobeerd regels op te stellen voor de route, mede om te voorkomen dat de route uitmondt in een geopolitiek steekspel. De Noorse premier Solberg probeert die angel er uit te halen, door op het forum te pleiten voor samenwerking. "Wij kennen het arctisch gebied als een regio van vrede."

Desondanks zullen de andere landen weinig kunnen wensen, denkt poolreiziger Notenboom. "De route is voor 90 procent in handen van de Russen, dus als je mee wilt doen, moet je je aan hun spelregels houden."

De noordelijke route levert significante tijdswinst op, zoals op deze graphic te zien is.

Critici vinden het sowieso geen goed idee om schepen door het gebied te laten varen. De CO2-uitstoot is weliswaar lager, doordat de route korter is, maar "aan de andere kant moet je bedenken dat een gebied wordt bevaren dat tot voor kort ontoegankelijk was", reageert Hacquebord.

Daar sluit Notenboom bij aan. "Als een ramp met een schip met bunkerolie gebeurt en olie in het water belandt, zal dat funest zijn", verwacht ze. "De roetdeeltjes belanden dan in het ijs en laten het nog sneller smelten dan het al gebeurt." Bij zo'n ramp moet weglekkende olie in de eerste 24 uur opgeruimd worden, wat lastig wordt in een afgelegen gebied als de Noordelijke IJszee.

De klimaatjournalist is helder: "Het zal niet tegen te houden zijn, maar dit is een gebied waar je van af moet blijven."