Nieuw-Zeeland: vredig en veilig, maar ook met een overvloed aan wapens

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Nieuw-Zeeland is geschokt door een aanslag op twee moskeeën, waarbij zeker 49 mensen om het leven kwamen. Hoe kan in het land waar de politie zelfs niet bewapend hoeft te zijn een van de dodelijkste aanslagen in jaren plaatsvinden?

Statistisch gezien is Nieuw-Zeeland een van de veiligste landen ter wereld. Volgens de Global Peace Index, een jaarlijkse ranglijst voor landen op basis van veiligheid, is alleen IJsland veiliger.

Toon van Meijl, als hoogleraar culturele antropologie aan de Radboud Universiteit gespecialiseerd in Nieuw-Zeeland, was dan ook verbijsterd toen hij hoorde over de aanslag. "En dat geldt ook voor mijn vrienden en collega's, daar. Iedereen is boos. Het land staat op z'n kop."

Dat het in Christchurch plaatsvond, maakte de verbazing nog groter: "In Nieuw-Zeeland heeft die stad een beetje het imago van saaiste plek in het land. Ik ken zelfs mensen die er zijn vertrokken, terwijl ze nog niet eens een nieuwe baan hadden."

De terrorist, een 28-jarige man, schreef in een 74 pagina's tellend manifest dat hij het had gemunt op "indringers". Van Meijl legt uit dat er weliswaar etnische spanningen zijn in de Nieuw-Zeelandse maatschappij, maar dat die vooral betrekking hebben op de inheemse Maori-bevolking en dat daar geen geweld mee is gemoeid.

"Dus het is absoluut geen rozengeur en maneschijn, zoals weleens beweerd wordt over Nieuw-Zeeland. Maar die spanningen speelden waarschijnlijk totaal geen rol bij deze gewelddaad", zegt Van Meijl.

Hij omschrijft Nieuw-Zeeland verder als "een echt immigrantenland". Van Meijl: "Nieuw-Zeelanders zijn in de regel open en tolerant. Toevallig heb ik vijf jaar geleden nog een boek over moslims in Nieuw-Zeeland gerecenseerd. Daaruit bleek dat het met hen meestal heel goed gaat."

Soepele vuurwapenregels

Nieuw-Zeeland wordt zelden getroffen door aanslagen zoals die in Christchurch. Sterker: bij de aanslag kwamen vijf keer zoveel mensen om het leven door vuurwapengeweld als gemiddeld in een heel jaar. Politieagenten dragen ook standaard geen pistool bij zich.

Toen in 1990 bij het dorpje Aramoana 13 mensen om het leven kwamen bij een aanslag door een eenling leidde dat twee jaar later tot aanscherping van de wapenwetgeving.

Toch heeft het land nog altijd relatief soepele vuurwapenregels vergeleken met andere landen. Iemand die 16 jaar is, kan al een aanvraag voor een wapenvergunning indienen. Voor zwaardere, semiautomatische wapens is de leeftijdsgrens 18 jaar. Voor een licentie trekt de Nieuw-Zeelandse politie de achtergrond van de aanvrager na, met als belangrijkste criterium dat de aanvrager "gezond en fit" is.

Wie eenmaal een licentie heeft, mag zoveel wapens bezitten als hij wil. Nieuw-Zeeland is een van de weinige landen waar een wapen niet apart geregistreerd hoeft te worden. De bijna kwart miljoen Nieuw-Zeelanders met een licentie beschikken samen naar schatting over zo'n 1,2 miljoen vuurwapens.

Na de schietpartij zei premier Ardern de wapenwetgeving te willen herzien. De Christchurch-terrorist, die sinds november 2017 een wapenvergunning had, kon veel slachtoffers maken omdat hij onder meer twee semi-automatische geweren en twee jachtgeweren had.

"Als zo iemand een vergunning kan krijgen en legaal aan deze wapens komt, moeten we dat veranderen", zei Ardern.

Dat voornemen verbaast jurist en wapendeskundige Icarus van der Kolk niet. Hij legt uit dat incidenten vaker aanleiding zijn voor het aanscherpen van de wapenregels. Zo kreeg buurland Australië strengere wapenwetgeving na een aanslag in Port Arthur in 1996, waarbij 35 mensen om het leven kwamen.

Van der Kolk: "En Nederland kreeg met de Vuurwapenwet in 1919 een wet om de revolutie van Troelstra te voorkomen. Maar Nieuw-Zeeland heeft nooit de druk gevoeld de wapenwetgeving aan te scherpen, onder meer omdat de criminaliteitscijfers laag zijn. Het is nog een soort jachtwapenwetgeving. Zo zijn er tal van bepalingen als het gaat om bijvoorbeeld de kolf van het geweer."

De jurist vraagt zich wel af of strengere regels bloedbaden zoals in Christchurch zullen voorkomen. "Want een huurmoordenaar laat zich ook niet tegenhouden door een mogelijke straf voor verboden wapenbezit."