Maker beelden Van der Staaij-filmpje niet blij, maar satire mag (bijna) altijd

• Danny van Zeggelaar

  redacteur Online

Een filmpje van LuckyTV waarin de spot wordt gedreven met SGP-leider Van der Staaij, die samen met andere SGP'ers zingt over homoseksualiteit, doet het goed op internet. Het filmpje is gemaakt omdat Van der Staaij onder vuur ligt vanwege het ondertekenen van de zogenoemde Nashville-verklaring.

"De pater fluistert, Kees, nou jij bij mij. Dat ik u kus, maakt mij geen homofiel. Heer, 'k zal u zuigen. Maar verraad mij niet", heeft LuckyTV van een eerdere bijeenkomst in een kerk gemaakt. Op sites als Dumpert, Facebook en YouTube hebben veel mensen de video uit het programma De Wereld Draait Door van gisteravond al gezien.

De maker van de originele beelden, de uit Kinderdijk afkomstige Cees van der Wal, is boos. "Het zijn inderdaad mijn beelden die gebruikt zijn en daar ben ik niet blij mee", zegt hij. Van der Wal, zelf christen, verklaart niet om de video te kunnen lachen. Voor de rest onthoudt hij zich van een reactie, omdat hij niet meer aan zijn werk toekomt. "Ik word platgebeld." Tegen RTL zegt hij een auteursrechtdeskundige in de arm te hebben genomen.

Duidelijke parodie

Maar auteursrechtdeskundige Raoul van de Laak van het Amsterdamse bureau ICTRecht denkt dat Van der Wal geen kans maakt als hij hier een zaak van maakt. "Het auteursrecht geldt op alles wat je creatief maakt. Dus de maker van het filmpje heeft iets creatiefs gemaakt en dan geldt het auteursrecht. Dat betekent dat als je iets jat, je een schadevergoeding kunt eisen." Een uitzondering daarop is echter het maken van een parodie.

Van de Laak: "Er zijn in de wet een aantal uitzonderingscategorieën. Bij parodieën, karikaturen en satire is het eigenlijk heel simpel: het is geen inbreuk op het auteursrecht."

En dat is in dit geval duidelijk, vindt de deskundige. "De enige grens daarbij is dat de parodie een beetje maatschappelijk geoorloofd moet zijn. Het mag niet te ver gaan en er mag geen sprake van smaad en laster zijn. Dat lijkt mij hier niet het geval. Bekende mensen hebben gewoon een hele hoop te dulden, met name politici. En zeker Van der Staaij, die met dit soort onderwerpen vaak prominent naar voren treedt."

Het is volgens Van de Laak overduidelijk dat hier sprake is van een grap. "De 'uitspraken' in dit filmpje maken het des te meer een parodie. Ik denk niet dat iemand door deze video de geloofwaardigheid van de SGP-leider in twijfel zal trekken."

Max Verstappen

Er zijn meer voorbeelden van parodieën die prima konden. Cartoons waarin Nijntje in verband werd gebracht met drugs en terrorisme vond de rechter een aantal jaar geleden geen probleem, ook al had Nijntje-maker wijlen Dick Bruna daar een zaak van gemaakt.

Toch zijn er ook voorbeelden van parodieën en karikaturen die niet door de beugel konden. In september 2017 oordeelde de rechter dat onlinesupermarkt Picnic geen lookalike van Formule 1-coureur Max Verstappen mocht gebruiken voor een reclame. En de toenmalige Gouden Gids won met succes een rechtszaak tegen concurrent iLocal, dat een lookalike van Katja Schuurman voor de cover had gebruikt.

"Het maakt een behoorlijk verschil of een grap uit commercieel oogpunt wordt gebruikt of niet", zegt Van de Laak. "Het huidige filmpje van Lucky TV wordt echter niet gebruikt om iets te verkopen. Van der Staaij zal er niet blij mee zijn en dat is begrijpelijk. Maar in de rechtspraak is dat geen criterium."