Kabinet beschuldigt Iran van twee moorden in Nederland, EU legt sancties op

Iran zit vrijwel zeker achter twee liquidaties in Nederland op mensen met een Iraanse achtergrond. De ministers Blok en Ollongren schrijven aan de Tweede Kamer dat de AIVD sterke aanwijzingen heeft voor de betrokkenheid van het land bij twee moorden: op Mohammad Samadi in 2015 in Almere en op Ahmad Nissi in 2017 in Den Haag.

Er zijn ook aanwijzingen dat Iran betrokken was bij meer "vijandelijke acties" op Europees grondgebied, zoals verijdelde aanslagen in Denemarken en Frankrijk. In verband daarmee heeft de EU vandaag sancties opgelegd aan de Iraanse inlichtingendienst en twee leidinggevenden van die dienst. Hun banktegoeden zijn bevroren, schrijft het kabinet.

"Iran is te kennen gegeven dat betrokkenheid bij dergelijke acties totaal onacceptabel is en onmiddellijk gestaakt moet worden." Als het land niet meewerkt, worden verdere sancties niet uitgesloten, staat in de brief.

Volgens minister Blok van Buitenlandse Zaken zijn de sancties aan de Iraanse inlichtingendienst een "ongekend hard signaal".

De nabestaanden van Nissi hebben in een verklaring gereageerd op de brief van Blok en Ollongren. "Hoewel dit bericht ons choqueert en verbaast, is deze conclusie in lijn met onze vermoedens. We verwelkomen de sancties die nu zijn ingesteld en hopen dat verdere maatregelen tegen Iran zullen volgen."

Volgens de nabestaanden staan de politieke maatregelen los van het strafrechtelijk onderzoek. "Wij wachten nog altijd op berechting van de daders en hun opdrachtgevers. Wij hopen dat de AIVD-informatie een nieuwe impuls kan geven aan het strafrechtelijk onderzoek en dat de daders zullen worden berecht."

Tegenstanders van het regime

De twee vermoorde Nederlanders van Iraanse afkomst waren allebei tegenstanders van het regime in Teheran. Mohammad Samadi was in Iran ter dood veroordeeld voor een bomaanslag op het hoofdkwartier van de Islamitische Republikeinse Partij. Ahmad Nissi was de oprichter van de Arab Struggle Movement for the Liberation of Al-Ahwaz, die strijdt voor onafhankelijkheid van een regio in het westen van Iran.

De Iraanse overheid heeft nog niet gereageerd op de door de EU opgelegde sancties. In het verleden heeft Iran altijd ontkend betrokken te zijn geweest bij de twee moordaanslagen, meldt correspondent Thomas Erdbrink. "Maar de overheid zei wel dat het vreemd is dat een man die in Iran een moordaanslag heeft gepleegd, waarbij 70 mensen omkwamen, gewoon vrij in Nederland kan wonen."

Dezelfde kritiek had Teheran op Ahmad Nissi's verblijf in Nederland. "Een man die een gewapende groepering leidde die in Iran naar onafhankelijkheid van een bepaalde olieregio streeft", zegt Erdbrink.

Ondanks de ontkenning heeft de Iraanse overheid wel een motief voor de moordaanslagen. En het land is in het verleden vaker bij zulke liquidaties betrokken geweest, zegt de correspondent. "In de jaren 80 zijn er veel politieke moordaanslagen gepleegd waar de Iraniërs een rol in hebben gespeeld."

Ontoelaatbaar

Juni vorig jaar zette de Nederlandse regering twee Iraanse diplomaten het land uit. Over de reden werd toen niets gezegd, maar uit de brief blijkt nu een verband met deze zaken. De ministers schrijven de Tweede Kamer nu dat het een duidelijk signaal was dat het kabinet het ontoelaatbaar vindt dat Iran waarschijnlijk achter deze ernstige zaken zit.

Er lopen ook strafrechtelijke onderzoeken naar de liquidaties in Almere en Den Haag. De betrokkenheid van Iran is in die onderzoeken nog niet bevestigd, maar dat is volgens het kabinet niet vreemd. "De waardering van informatie binnen het strafrechtelijke bewijsstelsel is een andere dan de waardering van inlichtingen door inlichtingendiensten."

Steun in Tweede Kamer

In de Tweede Kamer is brede steun voor de sancties die door de EU zijn opgelegd. VVD'er Koopmans noemt ze noodzakelijk. Dat Iran achter de moorden in Nederland zit vindt hij "schokkend en onbestaanbaar". Andere regeringspartijen reageren in vergelijkbare woorden. ChristenUnie-Kamerlid Voordewind voegt toe dat hij de naleving van het nucleair akkoord met Iran niet betrouwbaar vindt, nu Iran de twee moorden glashard ontkent.

Ook oppositiepartijen GroenLinks en SP staan achter de maatregelen. "Het zoveelste bewijs van de meedogenloosheid van Iran tegen politieke tegenstanders", zegt GroenLinks-Kamerlid Van Ojik. SP'er Karabulut: "Als het klopt dat Iran achter deze liquidaties zit, dan is dat onacceptabel en volstrekt terecht dat er passende maatregelen worden genomen."

De PVV noemt de sancties daarentegen "een lachertje". Kamerlid Markuszower vindt dat Nederland alle diplomatieke banden met Iran moet verbreken. "Met de duivel voer je geen gesprek."