Onze India-correspondent over verkrachting, kastes en schaamte overwinnen
Welke herinneringen hebben onze correspondenten aan 2018? Deze week blikken zes correspondenten terug in een reeks persoonlijke verhalen. Vandaag correspondent Aletta André over een zeer beladen onderwerp in India: verkrachting.
Een enkele traan stroomde over de wang van de vader naar beneden. Vier dochters heeft hij. De oudste, nu 16 jaar, werd vorig jaar verkracht door een groep mannen toen ze in het veld hout sprokkelde. Zij zit naast hem, met een kleurrijke sjaal voor haar gezicht, om haar identiteit te beschermen.
De vier zusjes gaan geen van allen naar school. Hen altijd thuishouden is de enige manier waarop de vader ze kan beschermen, vertelde hij. Dan maar geen opleiding. Zelf is hij zijn werk kwijt. Het gezin heeft ook geen huis meer. Ze moesten hun dorp ontvluchten, waar ze werden bedreigd door de daders en niemand hen steunde.
Sprakeloos
Sprakeloos ben je, als je zo'n verhaal aanhoort. India is een van de ergste landen ter wereld om als vrouw te wonen en dit is een van de redenen. Er is al jarenlang veel aandacht voor dit onderwerp in de wereldmedia, maar dit jaar weer een beetje extra dankzij #MeToo: een hashtag die in 2017 vanuit Hollywood de wereld bestormde en eind 2018 pas écht in India landde.
Dit gaf mij de kans om het verhaal van de vader en zijn dochters te delen, in een reportage voor Nieuwsuur.
In de onderstaande twittervideo is die reportage te zien, op 3.32 begint het interview met het 16-jarige meisje:
Een belangrijk verhaal, wat ook de enorme verschillen in India laat zien. Want dat India een van de ergste landen is om te wonen, geldt echt niet voor álle vrouwen. Zelf ben ik een vrouw die hier nu al tien jaar woont, zonder vervelende ervaringen of gevoelens van grotere onveiligheid dan in Nederland.
Zonder vrees over straat
Dat is voor het thuisfront nog wel eens lastig te geloven, gezien alle negatieve verhalen en statistieken in de media. Regelmatig krijg ik de vraag of een vrouw wel alleen door India kan reizen. Als ik vertel dat ik ontelbaar vaak zonder vrees in mijn eentje de nachttrein heb genomen of na zonsondergang over straat durf te lopen, is de verbazing groot.
Dan leg ik uit dat er wel veel vrouwen verkracht worden, maar dat het per hoofd van de bevolking niet meer zijn dan elders.
Ik leg uit dat natuurlijk niet iedereen aangifte doet, maar dat dit in Nederland ook zo is. Dat de meeste daders bekenden van het slachtoffer zijn, net als in de rest van de wereld, en dat de kans dat je door een willekeurige man op straat wordt belaagd niet groter is dan in Europa. In New Delhi moet je natuurlijk wel oppassen, maar niet meer dan in Parijs, Londen of New York.
Maar mijn ervaring, of die van een westerse toeriste, is uiteraard niet representatief. Net zomin de ervaringen van de hoogopgeleide, welvarende Indiase vrouwen die nu het voortouw nemen in de #MeToo-beweging: Bollywoodactrices, studentes en journalistes.
De beweging in het Westen kampt met de kritiek dat het vooral over witte vrouwen gaat. Volgens critici is er te weinig oog voor de ervaringen van niet-witte vrouwen. In India is er soortgelijke kritiek over zogenoemde savarna-vrouwen, van hoge kasten.
Hun verhalen zijn belangrijk, maar hebben meer gemeen met die van Twitteraars en Instagrammers in de Verenigde Staten en Europa, dan met de slachtoffers van seksueel geweld op het Indiase platteland.
Brute groepsverkrachting
Zes jaar geleden barstte in India de discussie over seksueel geweld los en daarmee groeide de internationale aandacht voor vrouwen in India. Dit was nadat een jonge studente op brute wijze werd verkracht door een groep mannen en hierna overleed. De publieke woede was groot.
Niet omdat zij het eerste slachtoffer van een brute groepsverkrachting was, maar omdat het in de hoofdstad gebeurde. Niet op het platteland, maar in het centrum van de macht, in een welvarend stadsdeel, om de hoek van werkende en zelfbewuste vrouwen die vooral de beschuldigingen naar het slachtoffer toe niet konden accepteren: "Wat deed ze dan ook op straat? Waarom nam ze de bus? Wat had ze aan? Met wie was ze?"
Sindsdien gaan de vrouwen in Delhi, maar ook in andere grote steden, regelmatig in het donker de straat op om hun plek in de openbare ruimte op te eisen, met hashtags als: We Will Go Out, Reclaim The Street en Pinjra Tod (Breek de Kooi).
Hoewel het contrast groot is, heeft dit grootstedelijke protest ook effect op het conservatieve platteland. In 2013 werd de wet veranderd, waardoor er nu in alle lagen van de samenleving vaker aangifte wordt gedaan van seksueel geweld.
En dat is het positieve randje aan de ervaring van het verkrachtingsslachtoffer uit mijn Nieuwsuur-reportage. Ze praat erover, ondanks het enorme stigma dat de maatschappij haar opdringt. Ze spreekt zich uit tegen de daders, ondanks haar lage kaste en de traditionele gedachte dat ze haar lot eigenlijk gewoon moet accepteren.
Ze vindt dat de daders gestraft moeten worden en vecht hiervoor, ongeacht de risico's. En ze geeft niet op, ook niet nu haar gezin alles kwijt is.
Zó moedig
Bij #MeToo gaat het voor een groot deel om machtsverhoudingen. De macht van de filmproducenten, die misbruik maken van ambitieuze en onzekere actrices. De macht van de hoofdredacteuren die naïeve stagiaires manipuleren.
Toen dit jaar in New Delhi een belangrijke minister uit de regering van premier Narendra Modi moest aftreden vanwege tientallen beschuldigingen, was dat een overwinning waar de stedelijke feministen nog steeds om jubelen.
Deze feministen zijn moedig en hebben veel moeten overwinnen. Maar ik heb in 2018 niemand ontmoet die zó moedig als het meisje met de sjaal voor haar gezicht en haar vader, met de langzaam stromende traan over zijn wang.
Ik geef toe: wanneer je hoort dat vier meisjes hun recht op onderwijs kwijt zijn terwijl een groep verkrachters nog vrij rondloopt, is het moeilijk om hier een positief verhaal in te zien. Toch is dit gevecht tegen de bestaande machtsverhoudingen van kaste en afkomst op het platteland een langzame, maar zekere ontwikkeling die mij meer hoop geeft dan welke hashtag dan ook.
