Felle kritiek op EU-regels die 'einde van memes kunnen betekenen'

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Op internet is een storm van kritiek losgebarsten nadat het Europees Parlement heeft ingestemd met strengere copyright-regels.

Op sociale media worden duizenden berichten geplaatst met de hashtag #saveyourinternet. Een petitie tegen de regels is ruim een miljoen keer getekend. En onder Instagram-berichten van de EU staat een lange lijst van reacties met "deny article 13", een verwijzing naar een van de artikelen uit het voorstel.

Ook de Belgische ICT-expert en stand-upcomedian Jeroen Baert sprak zich uit. "Zeg dus ook maar bye bye tegen memes", schreef hij op Twitter nadat de stemming was afgelopen. "Als de richtlijn ook op deze manier geïmplementeerd wordt, heeft dat een impact op de manier waarop wij het internet gebruiken", zegt hij tegen de NOS.

Nu is het nog zo dat afbeeldingen, muziek of filmpjes op internet kunnen worden geplaatst en daar een tijdje kunnen blijven staan, voordat het bedrijf of de persoon die de rechten beheert bezwaar maakt. Onder de nieuwe regels moeten grote platformen, zoals YouTube, Google en Facebook, actiever gaan controleren op beschermde inhoud.

Dat kunnen ze doen door uploadfilters anders in te stellen. Met zo'n filter wordt van tevoren gecontroleerd wat gebruikers op een website plaatsen.

Critici zijn bang dat het door de strengere controle moeilijker wordt om bijvoorbeeld video's of plaatjes te delen die beschermde inhoud bevatten, maar niet zijn bedoeld om geld mee te verdienen. Denk bijvoorbeeld aan een uitlegvideo die korte stukjes muziek van bekende artiesten bevat of een meme met een afbeelding uit een film.

Oud verdienmodel

Voorstanders zeggen dat makers beter worden beschermd door de nieuwe regels. YouTube, Google en Facebook moeten betalen als ze afbeeldingen of muziek van anderen willen gebruiken. Muzikanten als Gers Pardoel en Paul McCartney steunen het voorstel dan ook, net als NPD Nieuwsmedia, de branchevereniging van kranten en tijdschriften.

ICT-expert Baert vindt ook dat artiesten recht hebben op een eerlijke vergoeding voor hun werk, maar denkt niet dat dit de juiste manier is om dat voor elkaar te krijgen. De muziekindustrie en media plakken volgens hem een oud verdienmodel op een nieuw platform: het internet.

Als de regels op deze manier worden doorgevoerd, is dat in het nadeel van kleine bedrijven, denkt Baert. "Als ik nu bijvoorbeeld JeroenTube wil oprichten, moet ik aan veel meer regels voldoen." Critici vrezen dat ook veel kleinere platforms een uploadfilter zullen moeten installeren en uit voorzorg meer plaatjes, video's en informatie weren.

Het strengere uploadfilter kan zo tot problemen leiden voor gebruikers, denkt hij. "De EU zegt dat een uitzondering wordt gemaakt voor beschermde inhoud in de vorm van memes of satire. Maar zo'n filter weert dat soort afbeeldingen eerst. Pas als iemand bij Facebook of Google ingrijpt, mag zo'n plaatje dan alsnog worden geplaatst. Dat is natuurlijk de omgekeerde wereld."

Het algoritme van de filter kan bovendien de grijze gebieden, waarin veel van het werk op internet valt, niet onderscheiden, zegt de computerwetenschapper. Daardoor bestaat het risico dat zelfs bij de kleinste auteursrechtschendingen al wordt ingegrepen. Volgens Baert gaat zo een deel van de 'remixcultuur' op internet verloren.

Voor online encyclopedieën is een uitzondering gemaakt, maar toch is Wikipedia fel tegenstander. De website vindt de copyright-regels ouderwets en is teleurgesteld in de uitkomst van de stemming in het Europarlement.

Onderhandelingen

Het Europarlement wees de richtlijn begin juli nog af, maar heeft zich na een aantal aanpassingen alsnog achter de strengere regels geschaard.

Dat betekent overigens nog niet dat die ook zijn ingevoerd. Eerst moet nog over de richtlijn worden onderhandeld met de afzonderlijke EU-lidstaten, die zelf kunnen bepalen hoe strikt ze de regels willen doorvoeren. Daarna stemmen de Europarlementariërs er nog een keer over. De verwachting is dat er begin volgend jaar een definitief akkoord ligt.

Maar nu het Europarlement zich achter de maatregelen heeft geschaard, is de kans volgens betrokkenen klein dat petities, protest-memes of andere kritiek op sociale media nog iets kunnen bewerkstelligen.