Basisscholen missen 1300 leraren, na de zomer dreigt lesuitval

• Ardi Vleugels en Bas de Vries

  research-redacteuren

Het basisonderwijs dreigt het nieuwe schooljaar in te gaan met een tekort van bijna 1300 onderwijzers. Waar scholen de afgelopen jaren vacatures over het algemeen nog op het laatste moment wisten in te vullen, vallen er nu blijvende gaten. Bijna een kwart (22,4 procent) van de schoolbesturen bereidt zich voor op die situatie.

Een en ander blijkt uit een onderzoek (.pdf) in opdracht van brancheorganisatie PO-Raad waar 315 schoolbesturen aan meewerkten. Op hun scholen zitten 500.000 van de 1,5 miljoen basischoolleerlingen die Nederland telt.

Het nijpende personeelstekort dreigt volgens de bestuurders het komend schooljaar allerlei verschillende negatieve effecten te hebben. Die hebben met elkaar gemeen dat ze de kwaliteit van het onderwijs bedreigen.

Groepen worden noodgedwongen groter, er komen meer onbevoegde leerkrachten voor de klas, kinderen worden naar huis gestuurd en de toch al hoge werkdruk voor het personeel neemt verder toe.

De situatie leidt tot frustratie bij schoolbestuurders, maar ook bij leerlingen:

Eén van de scholen met een vacature is de christelijke Dreefschool in Haarlem. Directeur Jan Vos van Marken zoekt in de laatste week voor de zomervakantie nog een leerkracht voor de kleuters van groep 1-2.

"Ik ben nu 26 jaar directeur en in al die tijd heb ik nog nooit een klas naar huis hoeven sturen", vertelt hij. "Dit probleem was er vaker, maar zo erg als het nu is, heb ik het nog nooit meegemaakt. En omdat er veel collega's met pensioen gaan en er weinig opvolging is vanuit de opleidingen, vrees ik dat het probleem alleen maar groter gaat worden."

Het onderzoek onder schoolbestuurders werd gehouden tot 10 juli, op het moment dat voor de meeste basisscholen de zomervakantie al was gestart of op het punt van beginnen stond. Op dat moment zat 56 procent van de schoolbesturen in het onderzoek nog met vacatures.

Ruim 40 procent verwacht die niet meer te kunnen invullen. Dat is 22,4 procent van het totaal aantal schoolbesturen. Gemiddeld gaat het om ruim een halve vacature waarvoor niemand te vinden is.

Zware operatie

De meeste schoolbesturen (71 procent) vullen gaten in het personeelsbestand door parttimers te vragen meer uren voor de klas te gaan staan. Ook worden er vaak onderwijsassistenten (59 procent) of stagiaires van de pabo (45 procent) ingezet.

"Sommige dingen zie je aankomen, zoals die collega's die met pensioen gaan", zegt directeur Van Marken van de Dreefschool. "Dat is nog wel op te lossen. Maar nu is er een collega die een half jaar uitvalt vanwege een zware operatie. Bij dat soort niet-planbare problemen merk je dat het eigenlijk onmogelijk is om nog goed personeel te krijgen."

Voorzitter Rinda den Besten van de PO-Raad zegt zich ernstig zorgen te maken. "We kampen met een groot probleem waar niet alleen leerlingen, maar op den duur de hele maatschappij de dupe van wordt. Daar krijgen kinderen mee te maken en het leidt tot onzekerheid bij ouders: hoe gaat het komend schooljaar eruit zien?"

Den Besten vraagt het kabinet met meer structurele oplossingen te komen dan de "losse, niet meer elkaar samenhangende maatregelen" die op dit moment zouden worden genomen. "Ik zie te veel los zand".

Als voorbeeld noemt zij de 'zij-instromers', de mensen van buiten het onderwijs die opgeleid zouden moeten worden tot onderwijzer. "Het komende jaar is er voor 160 van hen een betaalde plek. Dat is echt een druppel op een gloeiende plaat als je bedenkt dat het tekort volgens de prognoses over twee jaar op 4000 leerkrachten staat. We moeten zij-instromen makkelijker maken, de salarissen moeten omhoog en we moeten nadenken hoe we het onderwijs anders kunnen organiseren. Bijvoorbeeld via slimme inzet van ict die het klassieke denken in één leraar per groep kan doorbreken."

Salarissen

Vanaf september gaan de salarissen in het onderwijs al omhoog. Het kabinet heeft daar 270 miljoen euro voor uitgetrokken. Daarnaast is er 237 miljoen beschikbaar voor verlaging van de werkdruk. "We hopen dat dit soort maatregelen meer mensen over de streep trekt om in het basisonderwijs te gaan werken", zegt Den Besten. "Tegelijkertijd zien we dat bij de salarissen het gat met de middelbare scholen blijft. Deze verhoging in de nieuwe cao is dus een eerste, belangrijke stap, maar niet voldoende."