Catalaanse vulkaan spuwt niet meer - maar is nog altijd actief
Posters tegen de gevangenneming van acht voormalige ministers van regiopresident Carles Puigdemont hangen half afgescheurd in de straten van Barcelona. Hier en daar wapperen de gestreepte vlaggen van de Catalaanse onafhankelijkheid aan de balkons. Verder lijkt de strijd voor de republiek gesmoord. De twee maanden die Catalonië achter zich heeft lijken ineens het scenario van een film.
Het begon met een referendum waarbij de Spaanse politie uit alle macht probeerde te voorkomen dat Catalanen gingen stemmen en de regio ineens wereldnieuws werd. Uiteindelijk kozen ruim twee miljoen Catalanen voor onafhankelijkheid. Het parlement in Barcelona gaf hierop het mandaat af de republiek uit te roepen. Maar verder dan dat ging het scenario niet.
Puigdemont vluchtte met vier ministers naar Brussel, een ander deel van zijn regering eindigde in voorarrest achter de tralies in Madrid. Spanje liet hierna zijn tanden zien. Premier Mariano Rajoy greep in op een voor het land ongekende manier: hij nam de macht van het Catalaanse deelstaatbestuur over. Rajoy kondigde ook verkiezingen aan, al op 21 december.
'Het probleem zelf blijft'
"Die tactiek van premier Rajoy was uiterst risicovol", meent politicoloog Lluis Orriols, die vreest dat het ingrijpen door Madrid maar een tijdelijke oplossing biedt. "Rajoy wilde niets overleggen, maar als je de confrontatie zoekt kun je ook alles verliezen. De vulkaan spuwt niet meer, al is hij nog altijd actief. Over een jaar kunnen we midden in de volgende uitbarsting zitten. Rajoy kon het deze keer stoppen door het regiobestuur aan de kant te zetten. Maar het probleem zelf blijft."
In het verkiezingskantoor van Puigdemonts partij Junts per Catalunya (Samen voor Catalonië) glimmen de posters van de afgezette regiopresident aan de muren. Uitgeweken naar Brussel of niet, Puigdemont blijft de kandidaat van de partij. Via videoconferenties kan hij gewoon meedoen aan de verkiezingsbijeenkomsten, vertelt oud-journalist Francesc de Dalmases, die ook voor Junts per Catalunya aan de verkiezingen meedoet.
"De verkiezingen zijn het moment waarop de Catalanen opnieuw hun stem voor de onafhankelijkheid kunnen laten horen; wij zijn niet bang voor de stembussen. Keer op keer zullen we laten horen dat we los willen van Spanje", hamert De Dalmases. Hij wil niet ingaan op fouten die zijn partij maakte tijdens het eenzijdig uitroepen van de onafhankelijkheid. "De enige vergissing was dat we repressie van de Spaanse staat hebben onderschat. Daar hadden we onze tactiek op moeten aanpassen."
Van belang om de schade te beperken
Het is wonderlijk hoe kalm de afgelopen weken waren, beaamt de politicoloog Orriols. Iedereen verwachtte een felle reactie vanuit Catalonië vanaf het moment dat de Spaanse regering het regiobestuur overnam en politieke leiders werden vastgezet. "Dat komt ook omdat die politici zelf hun strijd onmiddellijk opgaven na het uitroepen van de onafhankelijkheid. Ineens werd het zaak de schade zo klein mogelijk te houden. Dat vertaalde zich naar de straat. Daardoor bleef het rustig."
Tevreden is zeker Jordi Roca, Catalaans parlementslid voor de Partido Popular van premier Rajoy. "De reactie van de Catalanen is heel rustig geweest omdat we alleen maar de orde en het gezag hebben hersteld. Het is moeilijk je daartegen te verzetten. Het gaat om de rechtsstaat. Buiten de wetten die je met elkaar afspreekt valt geen politiek te bedrijven. Dat is de basis van de democratie."
Er zit volgens Roca weinig tactiek achter de politiek die Rajoy in Catalonië inzette. Het is gewoon datgene doen wat je moet doen op het moment dat het nodig is, haalt Roca de schouders op. "Het is simpelweg de orde herstellen. Dat heeft Rajoy excellent gedaan."
Gevolgen voor de verkiezingen
Het kan nog spannend worden omdat separatisten noch de pro-Spanje partijen een meerderheid gaan halen, voorspellen de peilingen. Winst is er vooral voor de meer radicale partij Ezquerra Republicana (Republikeins Links) van de afgezette Catalaans vice-president Oriol Junqueras. In het pro-Spanje kamp wint de rechts-liberale partij Ciudadanos, die steeds voor een harde lijn tegen het Catalaanse onafhankelijkheidsplan pleitte.
Toch maakt kandidaat De Dalmases zich geen zorgen over de uitslag, al blijft het volgens hem absurd dat Catalanen opnieuw naar de stembus moeten. "We hebben al een regiobestuur, we hebben al een regiopresident. De twee miljoen mensen die destijds stemden voor de onafhankelijkheid zullen dat bij de verkiezingen op 21 december opnieuw doen."
