De zin en onzin van twee maanden 'Catalonië' in 22 vragen en antwoorden

De strijd is voorlopig in het voordeel van de Spaanse regering beslist. Het referendum dat de opstandige regiopresident Puigdemont organiseerde verdween naar de prullenbak, net als het uitroepen van de republiek. Twee maanden conflict rond Catalonië eindigde in het afzetten van het complete regiobestuur, al laat de naar België ontvluchte Puigdemont het er nog niet bij zitten.

Gisteren gingen honderdduizenden separatisten in Barcelona weer de straat op voor een nieuwe krachtmeting. Maar intussen gaat het leven in Catalonië ook verder. Na de verkiezingen van 21 december wordt alles weer normaal in Catalonië, verzekert premier Rajoy. Maar is dat zo?

Onze correspondent Rop Zoutberg had het druk de afgelopen maanden. Hij kreeg meer vragen dan ooit over een conflict op zijn bordje, want wat is er toch allemaal aan de hand in Catalonië?

Hij geeft in dit artikel de antwoorden, maar doet dat niet alleen. Zoutberg krijgt hulp van zijn collega Edwin Winkels, Raphael Minder, auteur van het boek The Struggle for Catalonia, NOS-verslaggever Eva Wiessing en Joan Maria Piqué, voormalig internationaal voorlichter van het Catalaans bestuur.

Vergeet ook niet om bij vraag 16 te kijken naar de video die Eva Wiessing maakte van de Catalaanse emoties op de dag van het referendum.

In de afbeelding hieronder kun je in één oogopslag zien wat er de afgelopen maanden allemaal is gebeurd (bekijk hier een grote versie).

En dan dus nog de vragen. Het zijn er 22.

1. Was het uitroepen van de onafhankelijkheid door de Catalanen een schreeuw om aandacht?

Raphael Minder: "Het was meer dan dat. De onafhankelijkheidsverklaring was onderdeel van een groter plan. Zeventig van de 135 kamerleden in het Catalaanse parlement gingen akkoord."

2. En met welke valuta gaan ze in Catalonië betalen als ze ooit een onafhankelijk land worden?

Geen idee. In Catalonië bestond ooit de florín, de gulden.

3. Waarom is de regering van Spanje zo vreselijk bang en zo boos dat ze hard ingrepen?

Madrid wijst steeds op de grondwet uit 1978, die spreekt over 'la indisoluble unidad de la nacion española´. Spanje kan volgens die tekst dus niet worden opgedeeld.

4. Wat hopen Catalanen dat onafhankelijkheid ze gaat brengen, wat hebben ze nu nog niet?

Joan Maria Piqué: "Het gaat de Catalanen erom het recht te hebben over zichzelf te beslissen. Ze willen dat niet langer anderen beslissingen voor ze nemen. Dat kunnen ze zelf het best."

5. Hoe kon de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging de afgelopen jaren zo groot worden?

Het Constitutionele Hof veegde in 2010 een nieuw statuut voor Catalonië van tafel. Daardoor zou de autonomie worden vergroot. De woede over dat wegstemmen is nog altijd enorm en de motor achter de protesten.

6. Op het nieuws zag je Catalanen huilen van blijdschap na het uitroepen van de republiek. Waar kwam die emotie vandaan?

Joan María Pique: "Het is een strijd die de Catalanen al tientallen jaren voeren en het is voor veel mensen heel zwaar geweest. Ineens voelden mensen dat die strijd misschien wel voorbij was. Dat de strijd tegen de ongelijkheid die hun ouders of opa's en oma's al voerden ook gewonnen kon worden."

7. Ik wil met Kerst op stedentrip naar Barcelona, is het daar wel veilig nu?

Gewoon gaan (pas wel op voor zakkenrollers).

8. Waar ligt de loyaliteit van de mossos en Catalaanse militairen?

Catalonië heeft geen eigen leger. Wel een autonome politiedienst, de mossos d'esquadra. Hun chef is vervangen en de agenten staan momenteel onder direct bestuur van de Spaanse regering. Zonder al te veel morren.

9. Klopt het dat Spanje voorbereidingen heeft getroffen voor een militair ingrijpen?

Nee. Althans niet in het openbaar.

10. De crisis veroorzaakte grote verdeeldheid onder de Catalanen. Hoe krijg je die groepen weer bij elkaar?

Eva Wiessing: "De tijd zal de wonden moeten helen. Misschien moeten gematigde politici het voortouw nemen om beide groepen met elkaar in gesprek te brengen. Voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid kunnen zich absoluut niet in elkaar inleven. Het kan nog jaren duren. Er is heel veel stuk."

11. In Catalonië is tot nu toe betrekkelijk rustig gereageerd op het ingrijpen van de Spaanse overheid, hoe kan dat?

Edwin Winkels: "De Catalanen demonstreren graag geordend en georganiseerd, zoals deze zaterdag. Ze gaan niet massaal spontaan de straat op, maar pas als ze van hogerhand ertoe worden opgeroepen."

12. Heeft het buitensporige politieoptreden tijdens het referendum het Spaanse politiekorps versterkt of verzwakt?

Buiten Catalonië hield het applaus voor de Guardia Civil niet op. Maar in Catalonië houdt men zich veel meer op de vlakte. Er wordt ook een propagandaoorlog uitgevochten. Die win je niet met beelden van agenten die oma's slaan.

13. Is de informatievoorziening door de Spaanse tv-zender TVE en het Catalaanse TV3 partijdig of niet?

Zeker wel. Enorm.

14. Krijgen Spanjaarden en Catalanen wel eerlijke informatie?

Met één medium volgen kom je er niet. Het is triest te zien hoe aantallen demonstranten bij protesten steevast met honderdduizenden worden overdreven. Alle partijen maken zich daar schuldig aan.

15. Wat heeft op jou als correspondent de meeste indruk gemaakt?

De pro-onafhankelijkheid protesten waarin ik meeliep. Ik zag een vuur in hun ogen dat ik nooit eerder bij demonstranten zag. Even verderop keerden ordediensten hun rug naar Spaanse overheidsgebouwen, want ze luisterden niet meer naar orders. Voor het eerst van mijn leven voelde ik revolutie.

16. Jullie waren erbij op 1 oktober, die dag van het verboden referendum. Hoe kijk je daar op terug?

Eva Wiessing: "Vooral de emotie bij de oudere Catalanen maakte veel indruk. Zij hadden echt het gevoel dat ze die dag geschiedenis schreven. Je voelde ook de spanning, hoe enorm bang iedereen was dat de Spaanse politie ook in 'ons' stembureau zou ingrijpen."

Bekijk hieronder een indringend verslag dat Eva Wiessing met cameraman Ron Wollmann maakte over de dag van het verboden referendum:

17. Waarom zijn die acht voormalige ministers van Puigdemont gevangen gezet? Hoelang zitten ze nog vast?

Er bestond vluchtgevaar, zo oordeelde de rechter. Het lijkt er wel op dat ze snel vrij kunnen komen, omdat justitie inziet dat de gevangen ministers als martelaar bij de Catalaanse verkiezingen kunnen worden ingezet.

18. Wat is de grootste inschattingsfout die Puigdemont heeft gemaakt?

Edwin Winkels: "Dat de regering in Madrid op een bepaald moment wel in gesprek zou willen gaan om de laatste, kansloze stap naar afscheiding te voorkomen."

19. In de Catalaanse peilingen zie je dat de separatisten hun meerderheid verliezen. Is dat de reden waarom ze geen verkiezingen wilden?

Dat is nog maar de vraag. Het zal echt een nek-aan-nekrace worden. In de ene peiling verliezen de separatisten, maar in de andere poll winnen ze juist wat. Het valt op dat na de twee maanden van conflict de verhoudingen niet echt veranderd zijn. Dat betekent dat voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid nog altijd in gelijke kampen zijn verdeeld.

20. Wat hoopt Puigdemont nog te bereiken nu zijn droom op een onafhankelijk Catalonië in duigen is gevallen?

Raphael Minder: "Hij wil dat zijn partij en andere pro-onafhankelijkheidspartijen de verkiezingen van 21 december winnen. Dat zou bevestigen dat de separatisten democratische steun hebben voor hun onafhankelijkheidsstreven."

21. Wat gaat Spanje doen als bij de verkiezingen in Catalonië opnieuw de separatistische partijen winnen?

Dan begint alles van voren af aan. Toch geloven veel mensen dat de partijen die voor onafhankelijkheid zijn hun droom moeten opgeven. Wanneer een toekomstig Catalaans bestuur opnieuw toewerkt naar het uitroepen van de republiek, zal Spanje opnieuw ingrijpen.

22. Is er een kans dat het de Catalanen ooit lukt om onafhankelijk te worden?

De strijd om een eigen land zal niet verdwijnen. Wellicht bestaat over een eeuw Spanje wel niet meer. Maar Catalonië zeker wel.