Onrustig weekend in Saudi-Arabië: vernieuwing of machtsstrijd?

Vrouwen mogen autorijden, binnenkort zijn ze welkom in stadions en de corruptie wordt aangepakt. Dat klinkt alsof Saudi-Arabië moderner wordt. Maar is dat ook zo?

De 32-jarige kroonprins Mohammed bin Salman wordt sinds juni van dit jaar klaargestoomd voor het koningschap. Sindsdien heeft hij meerdere veranderingen doorgevoerd. Ook kwam Saudi-Arabië de afgelopen dagen met een aantal opvallende zaken in het nieuws.

Om te beginnen met afgelopen weekend.

Bij een grote anti-corruptiecampagne heeft Salman tientallen vooraanstaande Saudiërs laten oppakken, onder wie prinsen en (oud-)ministers. Dat klinkt als een succesvolle actie, maar hoe serieus is de strijd van de kroonprins tegen corruptie? Wil hij het land echt moderner maken? Of is hij gewoon bezig met een ordinaire zuivering om zijn eigen positie te versterken?

'Hij wil laten zien wie de baas is'

Volgens Arabist Jan-Jaap de Ruiter, snijdt het zwaard aan twee kanten. "Vanuit het volk gezien zou je kunnen zeggen: de prins geeft gehoor aan het volk. Er is corruptie en het wordt hoog tijd dat er wat gebeurt."

Aan de andere kant heeft hij ook een aantal mensen opgepakt die een bedreiging voor zijn eigen positie kunnen vormen. "Zo heeft hij onder andere prins Miteb bin Abdullah opgepakt. Hij was het hoofd van de Nationale Garde en niet direct zijn vriend", zegt De Ruiter. Abdullah was een van de belangrijkste rivalen van kroonprins Mohammed.

"Er zijn allerlei berichten die erop wijzen dat de kroonprins dus bezig is met een zuivering om zijn machtspositie te versterken", zegt De Ruiter. "Hij wil een duidelijk punt maken en laten zien wie er de baas is."

Behalve dat hij in zijn eigen land wil laten zien wie de baas is, doet hij dat ook naar de buitenwereld. Saudi-Arabië heeft namelijk ook een economisch belang bij het bestrijden van de corruptie. Daarmee wil prins Salman het imago in het buitenland opvijzelen om meer buitenlandse investeerders aan te trekken.

En dat imago wil hij ook verbeteren door het land moderner te maken. "Wat in de ogen van Saudi-Arabië progressief is, is bij ons natuurlijk nog steeds hartstikke conservatief", zegt De Ruiter. "Maar vanaf volgend jaar mogen vrouwen autorijden en vorige week werd bekend dat ze sportwedstrijden in stadions mogen bezoeken. Daarmee wil hij laten zien dat er een andere wind gaat waaien."

Maar met het moderniseren neemt hij wel een grote gok, zegt de arabist. "Daarmee gaat hij eigenlijk ook de strijd aan met de religieuze gevestigde orde, wat best riskant is. De koninklijke familie en de conservatieve geestelijkheid zijn al tweehonderd jaar twee handen op één buik. Hij wil grote stappen maken, maar ik vraag me af of hij zijn hand niet gaat overspelen."

Helikoptercrash: ongeluk of aanslag?

En dan was er dit weekend nog een helikoptercrash waarbij de Saudische prins Mansour bin Muqrin omkwam. Heeft dat te maken met de machtsstrijd van de kroonprins of is het stom toeval?

"Het kan natuurlijk gewoon een ongeluk zijn, soms stort een helikopter neer door technische problemen", zegt De Ruiter. "Maar de crash was in de buurt van de grens met Jemen, dus er zijn gelijk speculaties: is hij het slachtoffer geworden van de strijd in Jemen? Zaterdag vuurde dat land nog een raket af richting de hoofdstad Riyad. Het behoort dus tot de mogelijkheid."

Als de helikoptercrash toch te maken heeft met de machtsstrijd van kroonprins, is dat volgens De Ruiter zorgwekkend. "Dan gaat het om een interne afrekening en komen er zelfs aanslagen bij." Maar dat scenario lijkt het minst waarschijnlijk, zegt hij. "Want dan krijgt de machtsstrijd een bloedige dimensie en dan wordt het wel heel onrustig in Saudi-Arabië."