23 plekken in het nieuwe kabinet, wie staan er op de lijstjes?

Het nieuwe kabinet gaat naast premier Rutte vijftien ministers en acht staatssecretarissen tellen. Dat heeft formateur Rutte bekendgemaakt. Omdat de VVD de premier levert, zullen CDA, D66 en ChristenUnie ieder een vice-premier leveren.

"Voor de uitvoering komt het echt aan op die mensen", zegt Rutte. "Het is spannend om met zo'n nieuw team aan de slag te gaan." De vier partijen gaan nu op zoek naar kandidaten.

Het samenstellen van een kabinet met bekwame bewindslieden zal niet eenvoudig zijn. De goede mensen moeten worden gevonden, die moeten ook nog willen, en dan moeten zij verdeeld worden over de ministeries.

Rutte zegt dat VVD, CDA D66 en ChristenUnie het eens zijn over de verdeling, maar die kan nog veranderen als de juiste mensen er niet bij gevonden worden.

'Vierhoek'

Alle partijen willen een belangrijk ministerie in de zogenoemde 'vierhoek'. De VVD heeft met premier Rutte al het ministerie van Algemene Zaken. Dan krijgt het CDA als tweede partij waarschijnlijk het ministerie van Financiën. D66 wil het ministerie van Economische Zaken omdat daar Klimaat bij komt. Dan gaat Sociale Zaken naar de ChristenUnie.

De partijen willen zich met hun ministeries ook kunnen profileren naar de achterban, dus wil het CDA de minister voor Landbouw. En D66 wil als zelfbenoemde onderwijspartij het bijbehorende ministerie van Onderwijs. Maar dat is ook in trek bij de ChristenUnie.

Puzzel

Formateur Rutte moet vervolgens kijken of de vier partijen goed over de ministeries zijn verdeeld. Dus niet twee VVD-ministers bij Buitenlandse Zaken of alleen CDA'ers bij Veiligheid en Justitie.

Een van de kenmerken van Rutte II was de goede verstandhouding tussen VVD- en PvdA-ministers, maar daarvan blijft bijna niemand over. De PvdA'ers vertrekken uiteraard, en de VVD'ers Schippers, Schultz en Blok stoppen. Hennis komt waarschijnlijk niet terug, en Dijkhoff wordt fractievoorzitter. Rutte zoekt dus nieuwe vertrouwelingen.

Kandidaat-bewindspersoon onder het vergrootglas

Het zal een week duren voor de kandidaat-bewindslieden op het Binnenhof verschijnen voor hun eerste gesprek. De kandidaten die op de lijst staan worden eerst gescreend door justitie, de AIVD en de Belastingdienst.

Justitie kijkt of de kandidaat ergens in de bestanden staat. Heeft hij of zij een strafblad of een lijst van onbetaalde boetes en bekeuringen?

Vervolgens gaat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) aan de slag en speurt alle eigen dossiers af of de naam ergens opduikt. Om misverstanden te voorkomen benadrukt de AIVD op zijn eigen website dat de dienst geen nieuw veiligheidsonderzoek doet. Ook kijkt de AIVD niet in computers van andere organisaties.

De Belastingdienst geeft nog een oordeel over het fiscale gedrag van de aanstaande bewindspersoon. Als de dienst iets raars ziet, krijgt Rutte dat te horen. Maar concrete cijfers krijgt hij niet aangeleverd.

Op de koffie

Premier Rutte moet volgende week 19 en 20 oktober naar Brussel voor een Europese top. Hij wil die vrijdagmiddag op tijd terug te zijn om met zijn eerste gesprekken te beginnen, allereerst met de vicepremiers. Tijdens een kop koffie of een ander drankje worden de belangrijkste zaken besproken: de nevenfuncties, de financiële en zakelijke belangen én de gezondheid.

Ministers en staatssecretarissen moeten hun betaalde en onbetaalde nevenfuncties neerleggen, zo is voorgeschreven. Dat gaat ook om bestuursfuncties, lidmaatschappen van comités of redactiewerk. Een bewindspersoon mag wel lid blijven van een vereniging, zoals bijvoorbeeld een sportclub.

Zakelijke belangen

Ook wil de formateur zeker weten dat zijn kandidaat geen zakelijke belangen heeft, zoals een lucratieve bv of een ingewikkelde belastingconstructie voor zijn of haar bedrijf of dat van de partner.

Vervolgens wordt gevraagd naar de behoefte aan een lichamelijk onderzoek. Het werk is zwaar: weinig slaap, veel uren werk en buitenlandse reizen. Dat moet iemand fysiek wel aankunnen.

Kerfstok

Een belangrijk deel van het gesprek gaat over hoe iemand minister wil zijn. Ook vraagt Rutte "of hij nog wat moet weten" met de bedoeling om zijn mogelijk collega nog de kans te bieden alles wat hij op zijn kerfstok heeft op te biechten.

Rutte verwacht zelf dat het kabinet-Rutte III op 26 oktober op het bordes staat en dat is 225 dagen na de Tweede Kamerverkiezingen.