Puinhoop bij de Belastingdienst: wie viert er feest?

De Belastingdienst in de problemen bij het innen van belastingen? Sommigen klinkt het als muziek in de oren. Volgens fiscaal econoom Peter Kavelaars hoeven mensen in loondienst weinig voordeel te verwachten, maar frauderende ondernemers lachen wellicht in hun vuistje.

"Het schort al jaren aan goede controle op de belastingplicht. Kleine ondernemers weten dit doorgaans en willen nog weleens een gokje wagen", zegt Kavelaars, hoogleraar Fiscale Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en verbonden aan Deloitte. "Na het rapport van vandaag zie ik dat helaas niet snel verbeteren."

De structurele problemen bij de Belastingdienst zijn door een commissie samengevat in 176 pagina's. De conclusie: het is een organisatorische chaos, de geldzaken zijn niet op orde en er is een tekort aan goed personeel. Het risico bestaat daarom dat het innen van belastingen in gevaar komt, al zegt staatssecretaris Wiebes dat dat gewoon door zal gaan.

Kavelaars denkt ook dat er op het gebied van belastingheffing weinig zal veranderen de komende jaren. Dat proces is grotendeels geautomatiseerd en kost weinig mankracht.

Maar de controle op de aangiften en de inning ervan is arbeidsintensief werk. Vroeger was het volgens Kavelaar de standaard dat er om de vijf jaar controle was. "Nu zijn er gevallen waarin de controle pas na twintig jaar wordt gedaan."

Na vijf jaar is een misgelopen inning als het ware verjaard. "Dus als je na twintig jaar pas controleert, is de fiscus het geld van vijftien jaar kwijt." Dat kost de Belastingdienst, en dus ook de Nederlandse schatkist, jaarlijks veel geld.

Met loonstrookjes van werkgevers valt weinig te frauderen. Eigenaren van kleine ondernemingen kunnen een stuk 'creatiever' te werk gaan. "Bij hen is het risico op fraude vrij groot", zegt de hoogleraar. "Zij controleren hun eigen financiën en er zijn allerlei aftrekposten. De controle op dit proces loopt sterk achter."

De pakkans is volgens Kavelaars betrekkelijk klein en het gaat om grote bedragen. Hij schat dat de fiscus naar schatting jaarlijks 275 tot 300 miljoen euro misloopt van horecaondernemers, een sector die door zwart werk vrij gevoelig is voor fraude.

"De onderzoekscommissie wijst erop dat het probleem niet makkelijk op te lossen valt. Er zijn simpelweg veel nieuwe mensen voor nodig", zegt Kavelaars. Ook hij vreest dat het proces jaren kan duren. "Waar haal je die honderden mensen zo snel vandaan? En je moet ze ook nog opleiden."

De gemiddelde leeftijd van ambtenaren bij de geplaagde overheidsdienst is 53 jaar. "Dat is natuurlijk verschrikkelijk. A: je hebt jonge mensen nodig binnen een organisatie. En b: de meeste ambtenaren gaan over korte tijd weg en er is al een tekort aan mensen", legt Kavelaars uit.

De chaos bij de Belastingdienst is volgens hem niet alleen te wijten aan het bestuur. Het ministerie van Financiën, waar de dienst onder valt, is medeverantwoordelijk. "Dat heeft de Belastingdienst te veel zijn gang laten gaan bij de reorganisatie. Daar had het ministerie alerter op moeten zijn."

Kavelaars hoopt dat de problemen snel worden aangepakt, ook om een signaal af te geven aan belastingfraudeurs. "Het is belangrijk te laten zien dat je er bent als Belastingdienst en ze in de gaten houdt."