'Het wordt een lastige tijd voor journalisten onder Trump'

"Trump verspreidt onwaarheden", kopte The New York Times dit weekend. "Journalisten", verzuchtte Trump, "behoren tot de meest oneerlijke wezens op aarde". Van de gebruikelijke wittebroodsweken, waarin een nieuwe regering en pers elkaar voorzichtig leren kennen, is dit keer geen sprake. "Het gaat er ruig aan toe", zegt historicus James Kennedy.

"Het is onderdeel van de Amerikaanse politiek", vervolgt Kennedy. "Ook andere presidenten waren kritisch over hoe zij werden behandeld in de media, dat doet iedere president een beetje. Maar Trump lijkt er nu een thema van te willen maken."

"Ik heb voortdurend strijd met de media", sprak Trump tijdens een kort persgesprek bij de CIA dit weekend. Dit keer ergerde hij zich aan berichtgeving over de bezoekersaantallen tijdens zijn inauguratie. Die waren veel lager dan bij de beëdiging van Obama in 2009. Niet waar, protesteerde Trump.

Hoewel de autoriteiten geen officiële bezoekcijfers bijhouden, meldde de metrodienst van Washington dat er significant minder kaartjes waren verkocht: 193.000 om 11.00 uur, tegen 513.000 in 2009. Ook waren er minder mensen die op televisie naar de inauguratie keken, blijkt uit de kijkcijfers. In Amerikaanse media verschenen ook tal van foto's waarop te zien was dat er bij Trump een stuk minder mensen stonden dan acht jaar geleden.

De berichtgeving lokte een felle reactie uit van de nieuwe woordvoerder van het Witte Huis, Sean Spicer. "Dit was het grootste publiek dat ooit een inauguratie heeft aanschouwd, punt uit. Deze pogingen het enthousiasme over de inauguratie te verminderen zijn schandelijk." Bewijzen voor zijn stelling gaf Spicer niet; een adviseur sprak later van "alternatieve feiten".

Kennedy: "Het maakt deel uit van een patroon van wantrouwen tegenover de pers. Als men had verwacht dat Trump het anders zou doen als president dan kwamen de media bedrogen uit. Dit is een voortzetting daarvan, maar nu is hij president."

Amerikaanse journalisten reageerden verbijsterd. Woordvoerders laten weleens informatie weg of worden verkeerd ingelicht door hun baas, maar zo'n pertinente onwaarheid was nieuw, stelt de bekende anchor Dan Rather. "Dit was moedwillige propaganda."

"Je mag niet liegen in het Witte Huis", zegt oud-AP-correspondent Terence Hunt. "Groot of klein, iemand gaat erachter komen. De integriteit en geloofwaardigheid van de president staan op het spel bij alles wat je zegt, dus wees supervoorzichtig."

Media-columnist Margaret Sullivan van de Washington Post denkt juist dat Trump bewust de vlucht naar voren kiest en de tegensputterende pers voor lief neemt. "Hij denkt dat het zijn politieke belangen zal dienen, en dat werkte de afgelopen maanden."

Ook Kennedy denkt dat Trumps achterban niet overtuigd zal worden door de bewijzen die media hebben geleverd voor de lagere bezoekerscijfers. "Het is ook een oud thema in de Amerikaanse politiek. Heel veel van Trumps aanhangers zeggen dat de media eropuit zijn om Republikeinen of 'echte Amerikaanse geluiden' te hinderen of er kritisch over te berichten. Voor hen is dit koren op de molen."

Dat blijkt ook uit de verhalen op de rechtse website Breitbart, waar het hoofdverhaal van dit weekend niet de bezoekcijfers, maar een fout van een Time-verslaggever was: Zeke Miller meldde ten onrechte dat een buste van Martin Luther King was verwijderd uit het Oval Office. Spicer kwam snel met bewijs van het tegendeel.

Miller erkende daarop dat hij de verplaatste buste over het hoofd had gezien: er stonden een bewaker en een deur voor. "Onverantwoord en roekeloos", noemde Spicer de berichtgeving, hoewel hij de excuses van Miller wel aannam.

"Het wordt een lastige tijd", zegt Kennedy over de sfeer in Washington. "Het zou kunnen dat journalisten straks bij persconferenties geen vragen mogen stellen of uitgesloten worden van gesprekken met de president of mensen om hem heen. Ook wordt het een uitdaging om niet zelf een vijandige houding te krijgen."

Toch denkt hij dat de vrije pers geen gevaar loopt. "Ik denk niet dat de media gemuilkorfd gaan worden, daar is de pers te diffuus voor. Ik denk ook niet dat de journalisten zich snel laten intimideren. Ze hebben hun eigen achterban."

"Wel kan het lastiger worden om uit te zoeken wat Trump wil doen en wat de achtergronden zijn van zijn besluiten. En dat is ook niet goed voor hoe de overheid functioneert."