Terneuzen wil pionieren met 'gratis geld' voor inwoners
Wat zou je doen als je gratis geld krijgt? Die vraag klinkt steeds vaker nu in verschillende landen proeven zijn gestart met het basisinkomen. Economen blazen het idee nieuw leven in, omdat banen dreigen te verdwijnen door automatisering.
De gemeente Terneuzen wil als eerste Nederlandse gemeente beginnen met een experiment met zo'n 'gegarandeerd inkomen'. De gemeenteraad buigt zich er donderdag over.
De gedachte is dat mensen die deelnemen aan de samenleving, al dan niet via betaald werk, zich gezonder voelen en gedragen. Gezonde mensen participeren meer. Daarnaast zou een basisinkomen de bureaucratie terugdringen, omdat er minder papierwerk nodig is.
Terneuzen is niet de enige gemeente in Nederland die met het gegarandeerde inkomen experimenteert. In Utrecht, Wageningen, Tilburg en Groningen liggen er soortgelijke plannen, alleen staan de overheidsregels verregaande proeven daar vaak nog in de weg. De gemeenten onderzoeken wat mogelijk is.
Tegenin
Voor het verstrekken van uitkeringen gelden de landelijke afspraken van de Participatiewet, zoals bijvoorbeeld de sollicitatieplicht. Volgens die wet moeten gemeenten regels opstellen over tegenprestaties voor een uitkering. Het verstrekken van een basisinkomen gaat daar dus compleet tegenin.
Staatssecretaris Klijnsma versoepelde de afspraken vorig jaar wel. Op die manier wilde ze experimenteren mogelijk maken. Maar volgens de gemeente Terneuzen gaan de veranderingen niet ver genoeg.
"Tot nu toe moeten uitkeringsgerechtigden zich regelmatig melden", vertelt wethouder Cees Liefting van de PvdA. "Als er een situatie ontstaat waarin er een sociaal rechercheur aan te pas komt, dan kijkt er duidelijk iemand over je schouder mee. Dat ervaren heel veel mensen als heel stressvol. Daar willen we van af."
Het experiment
Daarom gooide Terneuzen het over een andere boeg. Het basisinkomen wordt een 'gift' die de gemeente zelf betaalt. In ruil daarvoor leveren de deelnemers hun uitkering in.
De geplande proef is kleinschalig. In totaal kunnen twintig inwoners zich aanmelden. Ze mogen niet ouder zijn dan 63 jaar, al drie jaar of langer een uitkering krijgen en geen andere inkomsten of schulden hebben.
Als ze meedoen aan het experiment, krijgen ze twee jaar lang 993 euro per maand. Voor dat geld hoeven ze niets te doen, behalve meewerken aan een paar interviews waarin ze vertellen hoe het met ze gaat.
Tijdens het experiment onderzoekt de gemeente in het bijzonder of mensen gezonder gaan leven als ze zich minder druk hoeven te maken over hun inkomen.
Omdat het geld geen uitkering meer is, vervallen de daaraan verbonden rechten en de plichten van de Participatiewet. Deelnemers zouden bijvoorbeeld niet meer hoeven te solliciteren, en mogen ernaast gaan werken om bij te verdienen. Nu is werken naast een uitkering vaak nog ongunstig, omdat je er als ontvanger op achteruit kan gaan.
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beraadt zich nog op commentaar op dit beleid van de gemeente Terneuzen.
Landelijke proef
Een landelijke proef lijkt nog ver weg. Een burgerinitiatief om het op de agenda van de Tweede Kamer te zetten, kreeg vorig jaar 65.000 handtekeningen. In de Kamer bleek er uiteindelijk weinig steun voor te zijn. De parlementariërs vrezen dat het al gauw te duur wordt. Tegenstanders verwachten dat mensen lui worden door een basisinkomen.
Komende maandag houden de organisatoren van het burgerinitiatief een congres om te kijken hoe ze verder kunnen met het onderwerp. Ondertussen is er een stichting actief die via crowdfunding nu voor de tweede keer een basisinkomen verstrekt aan een Nederlander.
