Staatsbezoeken hinken op twee gedachten

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

De staatsbezoeken die koning en koningin, in het gezelschap van drie ministers, deze en volgende week brengen aan Australië en Nieuw-Zeeland laten het nog eens zien: staatsbezoeken hinken op twee gedachten. Het zijn aan de ene kant met pracht en praal omgeven beleefdheidsbezoeken aan bevriende landen en aan de andere kant (verkapte) handelsmissies. Het staatshoofd in de dubbelrol van topdiplomaat en nationale sales manager dus.

Lastige en omstreden kwesties komen bij een staatsbezoek normaliter niet aan de orde. Het "vanuit protocollair perspectief gezien hoogste bezoek dat tussen twee landen kan plaatsvinden" heeft enkel tot doel "de goede relatie tussen landen te bevestigen en te verdiepen", aldus de website van het Koninklijk Huis. Staatsbezoeken aan landen waarmee Nederland verstoorde verhoudingen heeft, zijn ondenkbaar.

Ter illustratie: ons land heeft van oudsher nauwe banden met Suriname. Die raakten verstoord door de Decembermoorden (1982) en door de veroordeling in Nederland vanwege drugshandel van de Surinaamse president Desi Bouterse (1999). Het laatste Nederlandse staatsbezoek aan Suriname was dan ook in 1978; bijna veertig jaar geleden dus. Toen bezocht koningin Juliana het net van Nederland onafhankelijk geworden land.

Dat de koning alleen aan bevriende landen een staatsbezoek brengt, hangt samen met zijn neutrale, niet-politieke rol. Voor alle politieke zekerheid gaat de minister van Buitenlandse Zaken altijd mee op staatsbezoek.

In de voorbije jaren kwamen staatsbezoeken meer en meer in het teken te staan van handelsbevordering. Dat is schoorvoetend begonnen onder koningin Beatrix en krachtig doorgezet onder Willem-Alexander. In een televisie-interview vlak voor zijn inhuldiging zei hij ernaar te streven "het instrument van staatsbezoeken, zeker buiten Europa, meer in te zetten voor economische betrekkingen".

En de koning heeft woord gehouden. Hij is zelfs gestart met een reeks bezoeken aan Duitse deelstaten. Dat zijn geen staatsbezoeken, maar werkbezoeken. Die staan vrijwel volledig in het teken van de handel. Begin volgend jaar zijn Saksen, Saksen-Anhalt en Thüringen aan de beurt.

De werkgevers zijn positief over de koninklijke bemoeienis. Ze benadrukken dat er zo voor hen "deuren open gaan die anders gesloten zouden blijven".

Volgens minister Kamp van Economische Zaken leverde de missie naar Australië deze week mede daardoor 125 miljoen euro op. De handelsmissies die in het kielzog van de koning opereren, vormen maar een klein deel van alle Nederlandse handelsmissies. Tijdens het in november 2012 aangetreden kabinet-Rutte II gingen er tot nu toe 94 nationale handelsmissies onder ministeriële leiding op pad. Dat heet ‘economische diplomatie’. Slechts elf daarvan (twee onder Beatrix en negen onder Willem-Alexander) waren gekoppeld aan een staatsbezoek.

Of en hoeveel euro’s extra door de koning ondersteunde handelsinspanningen opleveren, blijkt niet te meten. De Stichting Economisch Onderzoek (SEO) zegt dat handelsmissies, met of zonder koning, wel enig effect sorteren. Maar betrouwbare cijfers blijken moeilijk te geven. Onderzoeker Huub Ruël van de Windesheim Hogeschool betwijfelt of economische diplomatie überhaupt wel iets toevoegt. Aan koning-koopman Willem-Alexander zal het niet liggen.