Klimaatakkoord Parijs: waarom lukte het deze keer wel?

Geen enkele klimaattop in de afgelopen twintig jaar leidde tot een akkoord waarin 195 landen gezamenlijk beloven alles op alles te zetten om een opwarming van de aarde met 2 graden te voorkomen. In Parijs lukte het wel. Wat maakte deze top zo anders?

Het zat hem vooral in de strategie en diplomatie van het Franse voorzitterschap, zegt correspondent Ron Linker. "Het begon met de strategie om alle staatshoofden en regeringsleiders aan het begin naar Parijs te halen en vervolgens de delegaties echt te laten onderhandelen. Een riskante strategie, maar het heeft uiteindelijk toch geleid tot dit akkoord.”

Vijf jaar geleden leidden de onderhandelingen in Kopenhagen tot een veel magerder resultaat. Toenmalig minister Jacqueline Cramer denkt met weinig plezier terug aan die klimaattop. "Het was volstrekt duidelijk dat alles wat maar enigszins leek op een besluit over wat dan ook werd geblokkeerd door een aantal partijen die – zo leek het wel – waren ingehuurd om alles te blokkeren. Het was rampzalig."

Frankrijk heeft van de fouten uit het verleden geleerd en deze top veel beter voorbereid. De verwachtingen werden vooraf opzettelijk getemperd en het hele Franse netwerk van diplomaten was vrijgemaakt om de landen in de aanloop naar de top te bewerken.

Belangrijk daarbij is de toenadering tussen de VS en China. Eind vorig jaar besloten de twee grootmachten - en de twee grootste vervuilers - de klimaatproblemen samen te gaan aanpakken. Die doorbraak maakte de weg vrij voor een wereldwijd akkoord in Parijs.

Een andere reden voor het succes in Parijs was volgens Ron Linker de gunfactor. Na de bloedige aanslagen in de Franse hoofdstad was er veel goodwill om de onderhandelingen juist in die stad tot een goed einde te brengen. "Men gunde Frankrijk dit akkoord."

Op de achtergrond speelt ook het bewustwordingsproces een belangrijke rol. "Dat zag je aan de betrokkenheid van burgers en bedrijven", zegt Linker. "Daardoor is er een veel breder gedragen akkoord uitgekomen."

De druk om echt iets te doen tegen de opwarming van de aarde is toegenomen. Ontwikkelingslanden zijn zich meer bewust van de gevolgen door het toenemende aantal natuurrampen die met klimaatverandering te maken kunnen hebben. Industrielanden zien dat klimaatproblemen tot nieuwe vluchtelingenstromen kunnen leiden.

Maar er speelt nog iets anders: duurzame energie is goedkoper geworden, zegt klimaatwetenschapper Pier Vellinga. “Het is gewoon een economische kwestie. Je kunt aan het klimaat geld verdienen. Bedrijven zien dat. We hebben bedrijven die fors investeren in wind- en zonne-energie. Die maken betere marges dan steenkoolproducenten.”

Na een week onderhandelen bleek de Franse tactiek vruchten af te werpen. Aanvankelijk verliepen de onderhandelingen stroef, maar vorig weekend lag er een ontwerptekst waar de landen het over eens waren, maar er waren nog honderden geschilpunten. Afgelopen dinsdag werd duidelijk dat de gesprekken in een stroomversnelling raakten. Woensdag presenteerde Frankrijk een concept-tekst waarin driekwart van de geschilpunten was opgelost.

Er bleven wel een paar belangrijke struikelblokken over. De deelnemers worstelden nog met de formulering van de doelstellingen, het vastleggen van de afspraken en de financiering van klimaatbeleid. Daar bleek toch meer tijd voor nodig dan gedacht.

Slapeloze nachten

Voorzitter Laurent Fabius had gehoopt dat er donderdag al een akkoord zou liggen zodat juristen en vertalers hun werk konden doen. Dan kon vrijdag het definitieve akkoord aan de wereld worden gepresenteerd.

Na een nacht dooronderhandelen bleek dat toch iets te optimistisch. Donderdag volgde weer een nieuwe concepttekst en er was nog een tweede slapeloze nacht voor de diplomaten nodig om de laatste struikelblokken op te ruimen.

De deadline op vrijdag werd niet gehaald. Pas op zaterdagochtend kon Fabius bekendmaken dat het was gelukt: na jaren van voorbereiding en twee weken onderhandelen lag er een historisch klimaatakkoord.