Vandaag is Lombok opgeschrikt door de derde aardbeving in twee weken. En in 2017 was er al een grote in het zuidwesten van Java en in 2016 bij Sumatra. Waarom zijn er toch zo veel aardbevingen in Indonesië?
Seismoloog Bernard Dost zegt dat het rond Indonesië een ingewikkelde situatie is. "De aarde bestaat uit verschillende aardplaten die ten opzichte van elkaar bewegen. Indonesië ligt net in een gebied waar veel verschillende platen onder en langs elkaar schuiven", zegt Dost.
Ring van Vuur
Aardplaten kunnen bewegen door de stroming van magma (gesmolten gesteente), dat beweegt onder die platen. De gebieden waar de meeste plaatbewegingen voorkomen, wordt de Ring van Vuur genoemd. Deze loopt grofweg van Nieuw-Zeeland via Indonesië, Japan, Alaska en via de westkust van Canada en de VS naar Zuid-Amerika.
"Indonesië ligt precies op de Ring van Vuur, dus de kans op een aardbeving is daar groot", legt Dost uit. "Bij de aardbeving op Lombok schuift de Australische plaat richting het noorden onder de Soendaplaat door. Waar de Australische plaat al een paar honderd kilometer onder de Soendaplaat is gedoken, ligt Lombok."
Dost zegt dat op het moment dat de ene plaat onder de andere plaat schuift, die platen ook aan de bovenkant vervormen. "De Soendaplaat was helemaal omhooggeduwd waardoor er grote spanningen ontstaan op een diepte van tien tot twintig kilometer."
"In Lombok ontlaadde die opgebouwde spanning langs bestaande ondiepe breuken in de aardkorst van tientallen kilometers lang. Een aardbeving was het gevolg", zegt Dost.
Even dacht men dat er in Lombok kans was op een tsunami als gevolg van de aardbevingen. Er volgde een officiële tsunamiwaarschuwing. Maar die werd na anderhalf uur ingetrokken, omdat het epicentrum zich niet onder zee bevond.
"Het leek eerst alsof de aardbeving onder water was ontstaan. Het is heel moeilijk om snel een goede locatie te bepalen. Het alarmsysteem gaat al af als de eerste voorlopige locatie van de beving beschikbaar is", zegt Dost.
In 2004 was een zware beving bij Indonesië wel onder de zee. "Die beving had een kracht van 9,3 en de plaat was 1200 kilometer lang. Dat is een enorme plaat die toen met zo'n grote kracht bewoog dat de zeebodem een meter omhoog kwam", vertelt Dost. Bij deze aardbeving en de tsunami daarna kwamen 230.000 mensen om het leven.
Dat betekent natuurlijk niet dat zo'n beving lokaal niet voor heel veel schade kan zorgen.
"Bij de aardbeving op Lombok is een stuk minder energie vrijgekomen. Hier ging het om een stuk van ongeveer 100 kilometer. Dat betekent natuurlijk niet dat zo'n beving lokaal niet voor heel veel schade kan zorgen."
Hoeveel aardbevingen gaan er nog komen?
Het is niet raar dat de drie aardbevingen zo kort na elkaar kwamen. Volgens Dost lijkt het erop dat er steeds een volgend deel van de breuklijn die door Lombok loopt, is gaan bewegen. Die lijn loopt van oost naar west. De eerste aardbeving was het meest oostelijk, de tweede iets ten westen daarvan. En de derde nog een stuk westelijker.
"Als in een deel van de breuklijn een aardbeving is geweest, dan is in dat deel de spanning weg. Maar in de delen van de breuklijn daarnaast wordt de spanning dan juist groter. En als er al veel spanning stond, dan heb je dus een grote kans dat er naast de eerdere aardbeving een nieuwe plaatsvindt", legt Dost uit.
Het is moeilijk om te voorspellen of we binnenkort nog meer aardbevingen kunnen verwachten op Lombok. "Het kan zijn dat de spanning er nu af is, maar dat het volgende deel van de breuk bijna op knappen staat. Maar dit is lastig om te meten, omdat je de bewegingen van de platen over een lange periode in de gaten moet houden."
Wat je wel kunt doen, is met gps-metingen kijken naar hoe de platen vervormen en hoe ze ten opzichte van elkaar bewegen, legt Dost uit. "Als platen veel vervorming laten zien, maar weinig aardbevingen, dan is dit een indicatie dat de spanning groot is. Er is dan een nieuwe beving te verwachten. Maar dit kan net zo goed pas over tien jaar of nog later gebeuren."
