Zo staat het met corruptie in de wereld en in Nederland

Misbruiken politici hun macht? En kun je rechters dik betalen om onder een gevangenisstraf uit te komen? Oftewel: hoe corrupt is een land?

Transparency International probeert het elk jaar in kaart te brengen. Volgens hun nieuwe ranglijst heeft ruim tweederde van de wereld te maken met corruptie. Dat betekent dat zo'n zes miljard mensen in een corrupt land leven.

Niet heel onverwacht bungelen landen als Zuid-Sudan en Syrië onderaan de lijst, maar ook Oekraïne en Rusland doen 't niet al te best. Nederland staat - net als vorig jaar - op de achtste plek. Prima dus, maar onze score is wel de laagste in vijf jaar tijd.

"Geen land is corruptievrij, maar Nederland als topland in de wereld, moet dit zich wel aantrekken", vindt Paul Vlaanderen, voorzitter van Transparency International Nederland. "We moeten niet op deze voet verdergaan. Nog een paar punten, en dan vallen we buiten de top tien."

Er zijn een aantal redenen voor onze lagere ranking. Zo kwamen er verschillende politici in opspraak, denk aan de affaires rond VVD'ers Jos van Rey en Robin Linschoten. Ook worden veel corruptiezaken niet bij de rechter behandeld en worden er vaak lage straffen gegeven.

Historicus Ronald Kroeze ziet wel wat problemen met de lijst. Hij schreef onlangs een boek over de geschiedenis van corruptie en corruptiebestrijding: Anticorruption in History.

"De index suggereert dat er een directe vergelijking te maken is tussen landen. Maar corruptie is heel complex en tijd- en plaatsgebonden. De aanpak van corruptie in het ene land, is niet direct een oplossing voor een ander land", zegt Kroeze.

Zo is bijvoorbeeld lastig te achterhalen wat ertoe heeft geleid dat een land minder corrupt is geworden. "Vaak is de afname daarvan eerder een bij-effect van grote veranderingen, dan dat er echt op in is gezet."

Hij wijst op het einde van de 18e eeuw, toen er in Nederland veel te doen was over corrupte regenten. "Zelfverrijking van de elite werd aangepakt maar er heeft toen een totale verandering van het politieke systeem plaatsgevonden."

En dat is niet zo direct te kopiëren naar bijvoorbeeld Roemenië, op plek 59 in de corruptie-index. Kroeze: "Het zijn heel verschillende landen met een eigen politiek en geschiedenis. Dat moet je eerst begrijpen, voordat je het kunt bestrijden. Een simpele oplossing voor corruptie is er niet."

Kroeze denkt dan ook dat corruptie nooit helemaal zal verdwijnen. In de geschiedenis, al sinds de Oudheid, zie je altijd discussies over corruptie terugkomen, zegt de historicus. "En dus is het ook niet aan te nemen dat het weg zal gaan."

Maar dat hoeft ook niet, vindt hij. "Schandalen en corruptiedebatten geven aan wat er mis is en wat er beter moet. Je kunt wel zeggen 'wij zijn niet corrupt', maar geen land is perfect. Er blijven altijd problemen. Ook de landen die hoog in deze lijst staan, zijn niet af."