Amnesty: autoritaire leiders snoeren mensen de mond 'met wet in de hand'

Autoritaire regeringsleiders maken steeds vaker gebruik van slimme manieren om te onderdrukken. Minder geweren en geweld, meer 'nieuwe wapens', zoals het opsluiten van activisten en het beïnvloeden van journalistieke organisaties. Dat blijkt uit een rapport dat Amnesty International vandaag publiceerde.

Volgens Eduard Nazarski, directeur van de Nederlandse afdeling, is dat sluwe iets van deze tijd. "Onderdrukking was vroeger vaak heel bruut", zegt hij. "Mao Zedong zei ooit: 'politieke macht komt uit de loop van een geweer'. Tegenwoordig komen landen daar niet meer mee weg. Regeringsleiders gebruiken daarom andere manieren om minderheden en tegenstanders alsnog de mond te snoeren."

"Wat je ziet", vervolgt hij, "is dat leiders het feit dat ze gekozen zijn aangrijpen om minderheden te onderdrukken. Ze denken: ik heb een koers voor ogen die het belang van ons land dient. Iedereen die een andere koers voor ogen heeft, is niet alleen tegenstander, maar ook gevaarlijk." Via wetgeving proberen ze dan hun absolute macht af te dwingen.

Met de wet in de hand

Hongarije is een van de landen die volgens het rapport de vrijheid van meningsuiting beperkt met 'de wet in zijn hand'. "Premier Viktor Orbán heeft min of meer het hele parlement naar zijn hand gezet door kiesdistricten te veranderen", legt Nazarski uit. "Vervolgens pakte hij journalisten en media aan. Daarna ging hij door met advocaten en onderwijsinstellingen. Nu probeert hij NGO's de mond te snoeren."

Als voorbeeld noemt hij de manier waarop Hongarije omgaat met hulporganisaties. "Wanneer een groep opkomt voor vluchtelingen, moeten ze op hun website schrijven dat ze illegalen helpen."

Volgens Nazarski lijkt het erop dat autoritaire landen hierin van elkaar leren. "Leiders denken: hé, dat werkt daar, dan zal het hier ook wel werken." Zo ziet hij dat Polen steeds meer patronen overneemt van Rusland. "De regering behaalt een meerderheid. Die denkt vanaf dan dat hun koers de enige juiste is." Critici worden dan als vijandig en lastig gezien, vervolgt hij. "Dus worden onafhankelijke journalisten, universiteiten en advocaten in diskrediet gebracht via wetgeving."

Wel ziet hij in Polen steeds meer mensen in verzet komen tegen dit soort praktijken. "De mensen laten door middel van protesten steeds vaker horen dat ze het niet eens zijn met de regering."

Steun

Maar dat moeten we niet alleen aan de inwoners zelf overlaten, vindt Nazarski. "Ook vanuit landen waar het relatief veilig is, moeten we ze steunen. We moeten opstaan en zeggen: 'jongens, dit is hier in Europa niet de bedoeling. Dit is niet wat we met elkaar hebben afgesproken."

In sommige landen zijn de uitkomsten nog schokkender, vertelt Nazarski. "Hongarije is Europa; omdat het binnen de EU valt, maken we ons daar erge zorgen om. Maar als je kijkt naar Syrië, Jemen, Saudi-Arabië, Rusland en Venezuela, zijn de schendingen van mensenrechten nog heftiger. Daar zitten mensen veel erger in de problemen."

Ook over Turkije maakt Nazarski zich zorgen. "Daar zijn na de couppoging zoveel mensen gevangen gezet, vaak op oneigenlijke beschuldigen. Een voorbeeld daarvan is de voorzitter van het bestuur van Amnesty in Turkije."

Stappen vooruit

In het rapport zijn ook positieve ontwikkelingen te vinden."De doodstraf wordt wereldwijd wel steeds minder vaak toegepast", noemt Nazarski als voorbeeld. Ook is in steeds meer landen het homohuwelijk toegestaan.

Er zijn nog meer belangrijke overwinningen: in Chili is het verbod op abortus opgeheven, Nigeria deed een belangrijke uitspraak over huisuitzettingen en in Saudi-Arabië mogen vrouwen autorijden. "Je kan het zien als stap vooruit," zegt de directeur voorzichtig. "Je kan het ook zien als veel en veel te laat. Maar oké, het is wel een verbetering."