Wat moet er gebeuren met alle IS-strijders uit Europese landen? Nu het kalifaat in Syrië en Irak z'n beste tijd heeft gehad, is dat de vraag die veel landen zich stellen.
De Britse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken was er in een interview met de BBC duidelijk over: de ongeveer 850 Britse jihadi's mogen wat hem betreft worden gedood. Uitzonderingen daargelaten. Wie het wel zouden mogen overleven, dat liet Rory Stewart in het midden. Maar de meeste jihadi's zijn gewoon te gevaarlijk voor de samenleving, zei hij.
Het is een opmerkelijk interview vertelt correspondent Tim de Wit. "Ministers spreken zich normaal gesproken niet zo uit als Rory Stewart nu heeft gedaan."
Je moet de optie behouden om iemand uit te kunnen schakelen.
Het is geen geheim dat specifieke Britse IS-strijders door of in opdracht van het Verenigd Koninkrijk zijn gedood in Irak en Syrië. Een voorbeeld is Jihadi John, die als beul te zien was in gruwelijke onthoofdingsfilmpjes.
Ook Frankrijk doodt jihadisten in het buitenland, schrijven Franse media. Volgens correspondent Frank Renout zegt de Franse regering daar officieel niets over. Al vertelde oud-president Hollande in een interview in de krant Le Monde dat hij minstens vier keer toestemming heeft gegeven om een Franse IS-strijder te doden.
Ondergronds
Terrorismedeskundige Bart Schuurman begrijpt de opstelling van de Britten en Fransen wel. "Ik geef de voorkeur aan vervolgen in de rechtbank, maar je moet de optie openhouden om een IS-strijder uit te schakelen", zegt hij. "Ik ben het niet eens met mensen die zeggen dat je per definitie niet moet doden."
Bijvoorbeeld als het risico reëel is dat een gevaarlijke jihadist ondergronds gaat en vervolgens op een andere plek direct of indirect betrokken raakt bij het plegen van een nieuwe aanslag. Of om de schade die hij of zij de lokale bevolking toebrengt een halt toe te roepen.
Schuurman vindt niet dat overheden lukraak gebouwen moeten bombarderen, omdat er een IS-strijder in zit. "Er mogen geen onschuldige omstanders sterven. Dat maakt het ook zo'n lastige zaak."
De Nederlandse regering spoort Nederlandse jihadisten niet actief op om ze vervolgens te doden. Premier Rutte zei een paar jaar geleden wel dat Nederlandse IS-strijders beter kunnen sneuvelen in Irak of Syrië, dan terugkeren naar Nederland.
In de cel
Als het kan wil de Nederlandse overheid het Nederlanderschap intrekken van terroristen. Daar moet dan wel een goede onderbouwing voor zijn. En in het regeerakkoord staat dat er wordt gewerkt aan een wet die het mogelijk maakt om terugkeerders op te pakken. Een rechter moet dan bepalen hoe lang iemand vast mag blijven zitten.
Die houding vindt Bertus Hendriks, Midden-Oosten-deskundige van Instituut Clingendael, verstandiger dan de houding van de Fransen en Britten. "Het is beter dat je van terugkerende jihadstrijders losers maakt dan martelaren. Als je ze doodt, dan gaan ze voor aanhangers van IS als martelaren van het kalifaat de geschiedenis in. En daarmee creëer je weer potentiële nieuwe terroristen."
Wat die Britse politicus zegt, is onverantwoorde en domme politiek.
Hendriks vindt het doden van een actieve terrorist legitiem, zoals in het verleden bijvoorbeeld Jihadi John. Maar overheden begeven zich snel op glad ijs. "Hoe dachten ze die strijders te doden? Met drone-aanvallen? Dan sneuvelen ook mensen die er niets mee te maken hebben. En dat levert weer nieuwe rekruten op. Wat die Britse politicus zegt, is domme politiek."
Bart Schuurman is net als Hendriks van mening dat de weg via de rechter de beste is, maar vindt dat de Nederlandse aanpak nog verder mag gaan. "Want je hebt ook een verantwoordelijkheid naar de Nederlanders toe. Als het duidelijk is dat een Nederlandse jihadist heeft deelgenomen aan executies, of een aanslag heeft voorbereid, dan moet je die IS-strijder kunnen uitschakelen. Vergeet niet: ze zijn in oorlog met ons land."