Uitgemergelde beren, leeuwen met kale plekken en wonden, getraumatiseerde tijgers en hyena's: de beelden van negen geëvacueerde dieren uit Aleppo zijn niet prettig om te zien. De dieren zijn gered uit dierentuin Magic World in Aleppo en zitten nu in een opvangcentrum in Turkije.
Vier anderen volgen waarschijnlijk nog.
"Bij ieder gewelddadig conflict zijn er ook dierenslachtoffers", vertelt Barbara van Genne van Viervoeters, de stichting die de reddingsactie heeft georganiseerd. Dierentuindieren zijn maar een klein deel van de dieren die in het gedrang komen. "Ook vee en huisdieren hebben te lijden onder bombardementen, slechte verzorging en honger."
Maar dierentuindieren zijn wel een slag apart. "Ze hebben gespecialiseerde zorg nodig. Daarnaast zijn ze vaak gevaarlijk en kan je ze niet gemakkelijk vrijlaten, zoals je misschien bij een vogel wel zou overwegen. Dus als zo'n conflict uitbreekt, worden ze vaak achtergelaten in hun kooi om te wachten op de dood of hulp."
Het verhaal van de dieren in Aleppo is exemplarisch: de directeur verliet de dierentuin vijf jaar geleden om naar Amerika te vluchten. Twee verzorgers - broers - bleven achter. Zij verzorgden de dieren met gevaar voor eigen leven. Eén broer kwam daarbij om. De ander ging daarna alsnog door.
"Zonder hem hadden deze dieren het niet gered", zegt Juno van Zon, expert grote katachtigen, in Turkije. De dieren die hij verzorgt zijn er slecht aan toe. "Uitgedroogd en ondervoed. En ze hebben duidelijk stress geleden: ze zijn wantrouwend naar mensen en ze ijsberen."
Tientallen andere dieren uit dezelfde dierentuin haalden de bevrijding niet. Ze kwamen om van de honger, dorst, gebrek aan medicijnen of door een bombardement of gifgasaanval, zegt Barbara van Genne.
Waarom heeft die directeur de dieren niet laten inslapen toen hij vluchtte? "Een goede dierentuin heeft een noodplan", zegt Van Genne. "Met transportkisten en ook medicijnen om de dieren mogelijk ook te doden als dat nodig is. Maar in een land als Syrië heb je daar meestal geen regels voor. Of misschien hadden ze de medicijnen niet."
"Wat je vaak ziet, is dat dieren geen prioriteit hebben, en lange tijd te weinig voeding, water en medische zorg hebben gehad", zegt Van Zon. "En dat is volledig begrijpelijk, je bent zelf in levensgevaar."
Stichting Viervoeters - ook wel bekend als Four Paws International - redt vaker dieren uit landen met een conflict of natuurrampen. Daar hebben ze een speciaal noodhulpteam voor. In april redden ze al een beer en een leeuw uit een dierentuin in Mosul. Ook hebben ze projecten gehad in onder andere Thailand, Gaza, Libië, Kosovo, Egypte, Zimbabwe en Oekraïne.
"Door die redding in Mosul hoorden mensen van ons en wezen ze ons online op de dierentuin in Aleppo", vertelt Van Genne. "Toen hebben we contact gezocht met de verzorger en een reddingsplan opgesteld." Dat kan niet in alle situaties, vertelt ze. "Je moet een lokaal netwerk hebben en het moet ook veilig zijn. We kunnen geen mensenlevens in gevaar brengen, dus soms beslissen we ook dat we het er niet op wagen."
Opvangcentra
De dieren van Aleppo besloten ze wél te helpen. "We hebben samengewerkt met lokale vrijwilligers en een gespecialiseerd beveiligingsbedrijf ingehuurd dat de dieren met vrachtauto's naar Turkije heeft gebracht."
Daar zijn de dieren onder narcose gebracht en onderzocht. Nu krijgen ze hulp, worden ze gevoed en langzaam klaargemaakt om te vervoeren naar opvangcentra over de wereld. Twee tijgers gaan naar Nijeberkoop in Friesland. Van Zon: "Daar verzorgen we hen tot het einde van hun leven."