Partijen beloven te veel en kiezen te weinig, waarschuwt SCP

Het volgende kabinet moet aan de slag met een flink aantal hardnekkige problemen, maar in hun verkiezingsprogramma's maken politieke partijen niet de keuzes die daarvoor nodig zijn. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) lichtte tien programma's door en concludeert dat de partijen wel aangeven welke problemen ze willen aanpakken, maar niet hoe ze dat precies gaan doen.

"Partijen benoemen bijvoorbeeld dat de personeelstekorten in de zorg en het onderwijs veel aandacht verdienen, maar verbinden daar geen consequenties aan", zegt SCP-directeur Karen van Oudenhoven in Nieuwsuur. "Alleen maar mooie dingen beloven is niet waar kiezers op zitten te wachten. Burgers zijn niet achterlijk. Ze willen een kabinet dat de problemen oplost."

Grote verschillen

Het SCP keek naar de plannen van tien partijen op zes thema's: bestaanszekerheid, kansengelijkheid, asiel en migratie, de zorg, verduurzaming en de krapte op de arbeidsmarkt. Alle partijen erkennen dat dit belangrijke onderwerpen zijn, maar komen volgens het SCP met te weinig maatregelen.

Van Oudenhoven: "De partijen willen bijvoorbeeld allemaal goede zorg leveren voor iedereen, maar maken geen keuzes wat in de toekomst nog aan zorg geboden kan worden en wat misschien niet meer." Deze lastige keuzes lijken politici liever te vermijden.

Alle onderzochte partijen laten steken vallen, schrijft het SCP. Als partijen wél keuzes maken, zijn de gevolgen vaak niet uitgewerkt. Ook denken partijen niet genoeg na over de uitvoerbaarheid van hun plannen.

Er zijn enkele uitzonderingen. Over arbeidskrapte zegt D66 dat Nederland meer moeten investeren in productiviteit. En NSC, niet meegenomen in het SCP-rapport, schrijft dat de overheid minder plannen moet maken in sectoren waar er personeelstekorten zijn. Van Oudenhoven: "Dat is vrij uniek. Er zijn weinig partijen die zeggen: zorg dat er minder vraag is naar arbeid."

'Burgers willen het eerlijke verhaal'

De onderzochte partijen willen te graag alle kiezers te vriend houden, denkt Van Oudenhoven, en maken daarom nauwelijks fundamentele keuzes in hun programma's. "Ik denk dat de eerste neiging van partijen is om te verleiden en de mooie verhalen te vertellen."

Ze noemt dat teleurstellend, en onnodig. "Uit eerder onderzoek van ons blijkt dat burgers echt wel zitten te wachten op het eerlijke verhaal. Ze willen graag weten waar het met Nederland naartoe gaat. Ze willen een visie van een nieuw kabinet."

Als partijen niet gedetailleerdere en hardere keuzes maken "krijg je dat er straks kleine maatregelen worden genomen voor heel grote vraagstukken", waarschuwt Van Oudenhoven. "De transformaties die op dit moment nodig zijn komen dan niet van de grond."

Ook Nieuwsuur kijkt in aanloop naar de verkiezingen naar de plannen van de partijen. In deze video zie je wat ze zeggen over bestaanszekerheid: