Hoe de inspectie afgelopen vrijdag plotseling tóch op Schiphol kwam controleren
Uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur blijkt dat bagage- en vrachtbedrijven hun medewerkers op Schiphol jarenlang fysiek te zwaar werk lieten doen. Een deel van het personeel kampt nu met ernstige lichamelijke problemen. De arbeidsinspectie bleek hier twaalf jaar lang niet op te hebben gecontroleerd. Tot ons onderzoek.
Afgelopen vrijdag, vroeg in de morgen, klopten tien inspecteurs aan bij Schiphol. De luchthaven was sinds de dag ervoor al op de hoogte van dit 'onaangekondigde' bezoek. Want zomaar het vliegtuigplatform binnenvallen, of een flitsbezoek brengen aan de bagagekelder, is zelfs voor de inspectie niet mogelijk op Schiphol. Er zijn wel enkele inspecteurs met een zogeheten Schipholpas, maar die zaten op een ander dossier en waren niet beschikbaar.
'Je schrikt toch'
Ondanks de vooraankondiging troffen de tien inspecteurs een problematische situatie aan, zegt een woordvoerder. En ook al wisten ze wat ze konden verwachten, gezien de publicaties van de NOS en Nieuwsuur waarover ze al waren bevraagd, en ook al zijn deze toezichthouders wel wat gewend, "als je zoiets met je eigen ogen ziet, schrik je toch altijd".
In de kelder zagen ze dat medewerkers niet, zoals de inspectie twaalf jaar terug had geëist, gebruik maakten van de tilhulpen, maar zware koffers handmatig tilden en stapelden. Koffers die vermoedelijk veel zwaarder zijn dan toegestaan. Ook betraden de inspecteurs het platform, waar medewerkers gehurkt koffers stapelden in de nauwe buik van de vliegtuigen. Ook daar zagen de tien mannen dat het "niet goed was".
Marcel, een gefingeerde naam, werkte 13 jaar op de cargoafdeling van Schiphol. Hij raakte op z'n 46e arbeidsongeschikt. Hij spreekt anoniem met ons, omdat hij zich schaamt voor zijn situatie:
De inspecteurs bezochten in totaal vijf van de zes afhandelaars: hoogstwaarschijnlijk is KLM buiten schot gebleven, maar dat wil een woordvoerder niet preciseren. Ook hebben ze met medewerkers gesproken. Hoe eerlijk die geweest zijn onder het toeziend oog van hun leidinggevenden, weet de inspectie niet.
Wat nu? De inspecteurs zetten hun bevindingen op een rij en komen deze of volgende week bijeen om vervolgstappen te bespreken. Het kan een nieuw gesprek zijn met de afhandelaars. Maar ook een eis tot acute aanpassing van de situatie. Of een boete.
Inspectie naïef?
Hoe dan ook blijft de inspectie "teleurgesteld" dat de bagagebedrijven zich niet aan de afspraken hielden die eerder onderling waren gemaakt. In 2010 leek de boel echt op orde: de bagage-afhandelaars hadden tilhulpen aangeschaft voor in de kelder, en rollenbanen om het stapelwerk in de vliegtuigen te verlichten.
Maar was de toezichthouder hierin niet wat naïef geweest? Immers, al in 2003 waarschuwde een andere inspectie, die van Verkeer en Waterstaat, expliciet de arbeidsinspectie: afhandelaars op Schiphol zouden het niet zo nauw nemen met arbeidsomstandigheden, en uit concurrentieoogpunt besparen op materieel en personeel. Handhaving en toezicht was daarom dus écht nodig, zo luidde de aanbeveling. Had de inspectie er dus niet vanuit moeten gaan dat de destijds aangeschafte, spiksplinternieuwe machines binnen de kortste keren defect zouden raken en vervolgens niet zouden worden vervangen? Goedkoop zijn ze immers niet.
En had de inspectie niet kunnen verwachten dat managers zouden wegkijken wanneer medewerkers onder tijdsdruk de tilhulp opzij schuiven, omdat het lossen en laden nou eenmaal sneller gaat met de hand? "Achteraf gezien hadden we misschien toch nog eens moeten langsgaan", erkent de woordvoerder.
Onderaan de risicopiramide
Misschien? Ja, "misschien". Want de risicoanalyse van de inspectie, op basis waarvan ze bepaalt bij welke bedrijven toezicht nodig is, had de afhandelaars op Schiphol helemaal onderaan de risicopiramide geplaatst. Onderaan, bij het groene, betrouwbare gedeelte, waar de inspectie het overgrote deel van de Nederlandse bedrijven inschaalt. Men gaat dan uit van goed vertrouwen - ondanks de duidelijke waarschuwing die de inspectie had gekregen van haar zustertoezichthouder.
Waar is die risicopiramide eigenlijk op gebaseerd? Die informatie is geheim, zo krijgen we te horen. De woordvoerder noemt wel een aantal kerndata. Verontrustende berichten uit de media zijn bijvoorbeeld een pijler. En meldingen door medewerkers over slechte omstandigheden.
Die publicaties en meldingen waren er de afgelopen jaren nauwelijks. En dus duurde het twaalf jaar voordat de toezichthouder weer toezicht hield.