Inspectie controleerde twaalf jaar niet op zwaar werk Schiphol
De Nederlandse arbeidsinspectie heeft in de afgelopen twaalf jaar niet één keer gecontroleerd op het zware werk van bagage- en vrachtmedewerkers op Schiphol. In 2004 constateerde de inspectie dat het bagagewerk de gezondheidsnormen overschreed. De toezichthouder eiste van de afhandelingsbedrijven dat zij materieel zouden aanschaffen om het werk te verlichten, zoals tilhulpen.
Na een langdurig traject leek de boel in 2010 op orde, en liet de inspectie de bedrijven weer los. Maar in de twaalf jaar daarna ging men niet meer kijken of die machines ook daadwerkelijk werden gebruikt, en of ze wel vervangen werden bij een defect. Bovendien had de inspectie überhaupt geen weet van het zware duwwerk op de cargo-afdeling.
In reactie op publicaties van de NOS en Nieuwsuur van gisteren zegt de inspectie opnieuw te gaan controleren op Schiphol. Afgelopen vrijdag is er al een eerste bezoek gebracht aan de bagagekelders. Maar voor veel medewerkers komt dat te laat. Zij hebben jarenlang fysiek zwaar werk uitgevoerd, dat zwaarder is dan de inspectienormen toestaan, terwijl hun werkgevers onvoldoende deden om het werk te verlichten.
Teleurstellend
Verschillende afhandelaars beschikken niet, zoals met de inspectie was afgesproken, over werkende tilhulpen op elke werkplek in de bagagekelder. De tilhulpen werken slecht en medewerkers gebruiken ze regelmatig niet, vanwege tijdsdruk. Ook is er een tekort aan rollenbanen die het stapelwerk van koffers in het vliegtuig moet verlichten, en gebruiken medewerkers die machine vanwege tijdsdruk ook niet altijd bij het stapelen. Dat vertellen medewerkers aan de NOS en Nieuwsuur, en blijkt bovendien uit hun eigen risico-inventarisaties (RI&E)'s.
De inspectie zegt het "teleurstellend" te vinden dat de bedrijven zich niet aan de afspraken hebben gehouden. Maar deskundigen vragen zich af waarom de inspectie zelf daar niet strenger op heeft toegezien.
De inspectie heeft de bevoegdheid om de interne risicorapporten bij de bedrijven op te vragen. De afgelopen twaalf jaar heeft de inspectie die ook opgevraagd, maar alleen het deel over gevaarlijke stoffen gelezen. De pagina's die over het fysiek zware werk gingen, de 'fysieke belasting', werden overgeslagen.
De NOS en Nieuwsuur hebben van vijf bedrijven interne risicorapporten uit de afgelopen jaren ingezien. Daaruit valt op te maken dat de gezondheidsnormen als het gaat om fysieke belasting nog altijd worden overschreden. Als de inspectie de rapporten in hun geheel had gelezen, had ze dus hetzelfde kunnen constateren.
Overheid terughoudend
Het beleid bij de arbeidsinspectie is sinds de jaren 90 gericht op 'zelfregulering': bedrijven en medewerkers moeten samen de arbeidsomstandigheden verbeteren. De overheid stelt zich terughoudend op. Binnen dit beleid biedt de inspectie verschillende 'zelfinspectietools' aan, waarmee bedrijven zelf kunnen nagaan of ze voldoen aan arbeidsnormen.
De inspectie kreeg de afgelopen jaren wel extra personeel, onder meer voor handhaving op de naleving van arbowetgeving, maar is opmerkelijk genoeg sinds 2012 minder gaan beboeten en minder gaan inspecteren.
In het jaarverslag over 2019 schrijft de inspectie de daling van het aantal boetes in dat jaar mede toe aan "de uitbreiding van de interventiemix". "Hierbij worden, naast inspecties, ook andere toezichtinstrumenten ingezet (communicatiecampagnes, druk op de keten, het laten opstellen van zelfverbeterplannen en het invullen van zelfinspectietools)."
Hoogleraar arbeid en gezondheid Allard van der Beek (Amsterdam UMC) heeft kritiek op dit soort instrumenten: "Alsof mensen voor een stoplicht staan en uit zichzelf denken: ja, het is rood, hier moet ik stoppen. Er zijn natuurlijk ook mensen die haast hebben en die door willen."
Zelfregulering in situaties waar veel concurrentie is, werkt veel minder goed. Daar zou de politieagent een rol moeten nemen.
Volgens Van der Beek kan zelfregulering in sommige sectoren een prima ondersteuning betekenen, maar juist niet op een locatie zoals Schiphol, waar laaggeschoold personeel fysiek zwaar werk uitvoert voor bedrijven die een keiharde concurrentiestrijd voeren over wie de goedkoopste en snelste afhandelaar is. Van der Beek: "Zelfregulering in situaties waar veel concurrentie is, werkt veel minder goed. Daar zou de politieagent een rol moeten nemen."
Precies deze waarschuwing kreeg de inspectie al bijna twintig jaar geleden. In een inspectierapport van Verkeer en Waterstaat uit 2003 staat over Schiphol: "Het zelfregulerend vermogen van de sector is in de huidige markt onvoldoende gewaarborgd."
De reden is duidelijk: "Grondafhandelingsbedrijven proberen zo goedkoop mogelijke diensten te leveren uit concurrentieoogpunt en besparen daarbij op uitgaven aan personeel en materieel." De aanbeveling aan de arbeidsinspectie luidde in 2003 om het "toezicht en handhaving op arboveiligheidswetgeving" te verbeteren op Schiphol.
Onbegrijpelijk
Een woordvoerder van de inspectie laat nu weten dat Schiphol-medewerkers de afgelopen jaren geen meldingen hebben gedaan bij de toezichthouder. Het was voor de inspectie daardoor lastig om te weten wat er gaande was.
Voormalig KLM-arts Ernst Jurgens vindt dat onbegrijpelijk. "Het is hun taak om zich erin te verdiepen. En ze weten dat fysieke belasting een item is. Dus dan kun je toch af en toe eens langskomen?" Hoogleraar Van der Beek is dat met hem eens. "Die redenering kan drie hoog het raam uit. De inspectie moet natuurlijk niet de verantwoordelijkheid bij werknemers leggen. De inspectie moet zorgen dat ze inspecteert."
