Twijfels over gedwongen onteigening vanwege stikstof: 'Gaat averechts werken'
De plannen van minister Van der Wal van Natuur en Stikstof om de stikstofuitstoot versneld naar beneden te brengen zijn met gemengde gevoelens ontvangen. Zo is er veel kritiek op het mogelijk gedwongen onteigenen van boeren. "Dat gaat averechts werken", voorspelt onderzoeker Alfons Beldman van de WUR tegen Nieuwsuur.
Al bijna drie jaar worden er vanwege teveel stikstof in natuurgebieden minder huizen gebouwd, minder snelwegen aangelegd en nauwelijks bedrijven uitgebreid. Minister Van der Wal wil dit probleem versneld aanpakken, maakte ze vrijdag bekend.
Ze wil dit doen door veehouderijen die binnenkort willen stoppen extra geld aan te bieden. Maar ook, als het echt niet anders kan, door in sommige gebieden bedrijven gedwongen te onteigenen. De Gelderse gedeputeerde Peter Drenth zegt dat onteigen niet nodig is. Een provinciale opkoopregeling voor kalverhouders leverde al vrijwillige stoppers op.
'Hakken in het zand'
In totaal is 25 miljard euro beschikbaar in het zogeheten stikstoffonds. Een deel is voor uitkoop, in sommige gevallen verplicht. Een ander deel van het geld gaat naar innovatie in de veehouderij en de uitbreiding van natuurgebieden. De animo voor uitkoop is bij de meeste veehouders nog niet heel erg groot en wordt ook niet groter als je boeren dingen gaat verplichten, zegt onderzoeker Beldman: "Dat bevordert het proces niet. Mensen zullen eerder geneigd zijn de hakken in het zand te zetten."
Steven van Westreenen heeft een adviesbureau in Lunteren op de Veluwe met 1500 klanten. Het merendeel is actief in de veehouderij. Hij ziet nog weinig animo voor de huidige opkoopregeling. Vooral omdat daarin staat dat je bij verkoop geen bedrijf elders mag beginnen. "Ze mogen dan geen dieren meer houden op een andere locatie en dus gaan ze naar alternatieven zoeken voor de opkoopregeling."
'Quick scan'
De provincies krijgen een centrale rol bij de uitkoop van bedrijven. De Gelderse gedeputeerde Peter Drenth, met onder meer landbouw en natuur in zijn portefeuille, kijkt dan ook met grote belangstelling naar de plannen van het kabinet. De minister wil binnen een maand een 'quick scan' laten maken van de staat van de natuur, om daarna de stikstofuitstoot versneld naar beneden te kunnen brengen.
Dat wil ze onder andere bereiken door boeren die zich snel willen laten uitkopen een extra bedrag te geven. "Voor een aantal mensen is dit een mooie manier om wat anders te gaan doen en daar kan zo'n regeling bij helpen. Ik denk dat ik hier in Gelderland met dat geld prima een aantal boeren, die heel graag willen stoppen, regelingen kan treffen."
Eén van de boeren die best wil stoppen is kalverhouder Jack Heesen uit het Brabantse Budel. Maar het bod dat hij kreeg, was ontoereikend:
Gedeputeerde Drenth roept het kabinet en Kamer op om niet te veel regels op te stellen maar duidelijk aan te geven hoeveel stikstofreductie er moet komen. "Laat het maatwerk zijn. Het gaat om mensen."
Agrarisch adviseur Steven van Westreenen denkt niet dat boeren snel overstag zullen gaan, want mensen willen vooral weten wat er mogelijk is op de huidige locatie van hun bedrijf. "Het is niet alleen de opkoopregeling maar het gaat om meerdere aspecten. Er moet veel meer ingezet worden op innovatie en dat bedrijven juist in het gebied blijven. We moeten ons goed realiseren dat het landschap ook beheerd moet worden en de boer is de beste ondernemer die dat zou kunnen doen."
'Wordt spannend'
Alfons Beldman, onderzoeker aan de WUR, rekent voor dat er van de 25 miljard, 7,5 miljard euro is bestemd voor opkoop van bedrijven. Er zijn in Nederland rond de twintigduizend veehouderijen. Hoeveel er opgekocht zullen worden is niet bekend, maar dat het een paar duizend bedrijven zal treffen, ligt voor de hand. Of dit bedrag dan voldoende is, is nog maar de vraag: "Als je meer dan 5000 bedrijven wilt opkopen met dit bedrag wordt het spannend denk ik."
De Tweede Kamer spreekt vandaag over de stikstofaanpak van het kabinet.
