Stikstof, biodiversiteit en ander gesteggel, 'herwaardering boerenlandschap nodig'

Na een jaar van boerenprotesten, van gesteggel over stikstofdeposities en piekbelasters moet het in 2023 helemaal anders met en op het Nederlandse platteland. Minister van Landbouw Piet Adema heeft 2023 uitgeroepen tot 'het jaar van de oplossingen'. Maar hoe gaan die oplossingen eruitzien?

Het is hoog tijd voor een "herwaardering van het boerenlandschap", zegt Zef Hemel, planoloog en hoogleraar revitalisatie van landelijke gebieden. En die herwaardering van het landschap is ten dode opgeschreven zonder medewerking van de boer, vindt hij. "Een duidelijke nieuwe visie is nodig."

Want het platteland is inmiddels vogelvrij verklaard, zegt Hemel, en dreigt ten onder te gaan aan een oerwoud aan regels en verordeningen waar niemand meer wegwijs uit wordt. "Het verlies van biodiversiteit, hoe het verder moet met de boeren? Allemaal abstract en onduidelijk."

Annelieke en Gerbrand Overgoor hebben een boerderij op de grens van Utrecht en Gelderland. Gerbrand is niet zo'n prater, maar Annelieke wel. Ze legt uit wat er voor het boerenfamiliebedrijf op het spel staat: "We zijn de vierde generatie. Als we dit kwijtraken hebben we ons huis niet meer, onze omgeving niet meer en ons werk niet meer. Die onzekerheid hebben we al drie jaar, zonder oplossing."

Zo grenst hun boerderij aan de tot beschermd gebied verklaardde Barneveldse Beek. Verboden gebied voor de koeien van boerenbedrijf Overgoor. Om de rivier niet te vervuilen, moeten de koeien en hun mest vijf meter afstand houden. Annelieke: "We krijgen nog meer regels, we gaan nog meer zorgen dat boeren het helemaal niet meer leuk vinden om te boeren in Nederland."

"Voortdurend botst de wereld van de kaart met de wereld van het gebied", zegt schrijver en journalist Karel Smouter. Hij woont in het oosten van Nederland, maar werkt in de Randstad. "Als je als overheid wilt communiceren met mensen die zich zo verbonden voelen met hun stuk grond, dan moet je ze vóór je hebben, niet tegen."

De wereld van de kaart noemt hij de leefwereld van ambtenaren, beleidsmakers, planologen, politici en bestuurders. De wereld van het gebied is de wereld waarin mensen leven. "Veel boeren stellen zich de vraag: wat voor een natuur zijn we eigenlijk aan het beschermen. We hebben de natuur hier zelf gemaakt. Dat staat tegenover het beeld van natuur als iets waarmee je in harmonie moet leven, of het beeld dat je natuur z'n gang met laten gaan. Die verschillende beelden zijn met elkaar in botsing gekomen", zegt Smouter.

Dynamisch landschap

In het oosten van het land spreekt hij met mensen die de 17de generatie zijn op hun land. "Dat gaat terug tot 1600." De overheid heeft de afgelopen jaren top-down met deze mensen gecommuniceerd, vindt hij. En dat verklaart volgens hem ook deels de protesten van het vorige jaar, waar Smouter een boek over schreef. "Als je als overheid wilt communiceren met mensen en wilt dat ze zich aanpassen aan de eisen van nu, dan moet je met ze praten.

Planoloog Hemel ziet nogvolop kansen voor het platteland. "Mensen waarderen de natuur, en zullen dat in de toekomst alleen maar meer gaan doen. Er is niets zo dynamisch als landschap." Dit voorjaar gaat hij ruim 1000 kilometer wandelen in het noorden van het land. Het doel: een nieuwe visie ontwikkelen op de toekomst van het platteland.