'Poetin wil een marionettenregering in Kiev'

Het Westen moet de Oost-Oekraïense regio's die Rusland dreigt binnen te vallen niet zomaar opgeven, vindt Jaap de Hoop Scheffer, oud-secretaris generaal van de NAVO en oud-minister van Buitenlandse Zaken. "Toegeven op Oekraïne zal de honger van Poetin alleen maar doen toenemen. En dan hebben we Europa-breed een probleem", zegt hij in Nieuwsuur.

Hij pleit voor het vergroten van de westerse troepenmachten in Oost-Europa, ter afschrikking. "Er zijn al extra Amerikaanse troepen naar Polen gestuurd. In Roemenië is de oostflank versterkt. Ik zou een pleidooi willen houden voor de Baltische landen. Die liggen geografisch het moeilijkst."

De Hoop Scheffer denkt dat de Russische president Vladimir Poetin méér wil dan alleen de provincies Donetsk en Loegansk onder zijn controle brengen. Dinsdag zei Poetin dat hij die volledige regio's als onafhankelijk beschouwt, en niet alleen de gebieden waar pro-Russische separatisten nu al de dienst uitmaken. Mocht Rusland als 'vredesmissie' troepen naar de provincies sturen, lijkt een rechtstreekse oorlog tussen Rusland en Oekraïne dichtbij.

"Het kan even duren maar ik vrees dat zijn plannen veel grootser zijn. Ik kan me niet voorstellen dat je als Russische president 150, 160, 170.000 troepen rond de grenzen van Oekraïne positioneert alleen om die zogenaamde republiekjes in bezit te houden. Hij wil regimeverandering in Kiev. Hij wil een marionettenregering."

Bij de grens van de separatistengebieden met de rest van Oekraïne nemen de gevechten toe, merkt journalist Michiel Driebergen ter plekke:

Ook de Amerikaanse president Joe Biden noemt de Russische stappen van de afgelopen dagen "het begin van een Russische invasie". Er is weinig dat Poetin daarvan zal weerhouden, meent De Hoop Scheffer. "Zonder enige waarschuwingstijd kan hij vanuit verschillende punten militaire actie voeren, als hij dat wil."

Oorlogsoefening op scholen

Ook in hoofdstad Kiev houden ze steeds serieuzer rekening met oorlog, zegt verslaggever Gert-Jan Dennekamp. "Aanvankelijk zeiden ze hier: er komt geen oorlog. Toen was de mening: er komt misschien oorlog, maar niet bij Kiev. En nu zie dat je mensen toch rekening houden met het ergste."

"Bedrijven maken plannen om personeel en hun familie te evacueren naar het Westen. Je ziet op de nationale televisie dat kleuters worden voorbereid op wat ze moeten doen als er ineens bombardementen plaatsvinden. Je ziet ze twee aan twee achter de juf aan de kelder in verdwijnen."

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zet nog in op de diplomatieke weg en hoopt op internationale steun. Hij zegt zich niet te laten provoceren en niet militair te reageren. Hij heeft dan ook weinig keuze, zegt Dennekamp: "Hij weet dat met zo'n groot leger aan zijn grens, hij militair niet het verschil kan maken."

We vroegen voormalig Commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif welke militaire opties Poetin heeft:

Van de sancties die westerse landen dinsdag aankondigden zal Poetin zich weinig aantrekken, denkt oud-NAVO-baas De Hoop Scheffer. Europa en Amerika willen Russische banken, bedrijven en mensen rond het Kremlin financieel aanpakken door ze bijvoorbeeld af te snijden van westers geld. Duitsland kondigde aan de gaspijpleiding Nord Stream 2, die loopt van Rusland naar Duitsland, voorlopig niet in gebruik te nemen.

"Ik vrees dat sancties niet veel zullen helpen. En het afsluiten van Nord Stream 2 zal ook ons pijn doen. Rusland manipuleert nu al de gasprijs."

Al sinds 2014, na de annexatie van de Krim, legt het Westen stevige sancties op aan Russen. Zoals het bevriezen van tegoeden, inreisverboden, een importverbod van goederen uit de Krim en sancties tegen specifieke sectoren.

Die sancties hebben weinig effect, volgens deze ondernemer die Nederlandse bedrijven in Rusland helpt:

Ook historici wijzen erop dat sancties meestal weinig uithalen en zelfs averecht kunnen werken omdat de tegenstander vaak harder terugslaat. Puur met sancties dreigen levert vaak meer op. "Over het algemeen zijn de effectiefste sancties, sancties die je nooit hoeft in te stellen", zei professor internationale geschiedenis Nicholas Mulder onlangs in Nieuwsuur.

Mulder schreef een boek over de effectiviteit van sancties. De sancties die het Westen de afgelopen jaren al had opgelegd, brachten weinig gedragsverandering teweeg, zegt ook hij. "Rusland nam zelf maatregelen om het effect van de sancties af te wentelen."

Toch zijn sancties nu de enige optie "als je het diplomatieke spoor wilt openhouden", zegt De Hoop Scheffer. Volgens hem maakt diplomatie nog altijd een "marginale" kans. "Als je geen oorlog wilt, dan heb je dit nog."