Waarom verliep ontruiming ambassade Kabul zo chaotisch? 'Het heeft ons verrast'

Afgelopen vrijdag wilde het kabinet de ambassade in Kabul in Afghanistan nog zo lang mogelijk openhouden. Datzelfde weekend werd er halsoverkop ontruimd. Lokale medewerkers bleven achter.

Volgens oud-ambassadeur Ed Kronenburg lagen er evacuatieplannen klaar. Waarom verliep de evacuatie toch zo chaotisch?

Geen familie

In de nacht van zaterdag op zondag wekken Amerikaanse militairen vijf Nederlandse diplomaten. Ze wonen en slapen in hartje Kabul, vlakbij het presidentieel paleis. Op deze plek zijn veel buitenlandse ambassades verzameld.

Het ambassadepersoneel wordt ondergebracht in een bunker. Er is geen contact mogelijk met de buitenwereld. "Verschrikkelijk", zegt Kronenburg. "Als je ter plekke bent, wil je zo lang mogelijk ter plekke blijven, om je werk te kunnen doen. Het is lastig omdat je een deel van de mensen moet achterlaten."

Informatie vernietigen

Kronenburg overzag in 2011 de evacuatie van de ambassade in Tripoli, Libië, tijdens de burgeroorlog. Tien jaar geleden zocht hij de locatie uit van de ambassade in Kabul. "Het is een groot gebouw wat afgelegen ligt. Het is een post waar je niet met je familie naar toe kan, vanwege de veiligheidssituatie."

Volgens Kronenburg is vooraf duidelijk wat je in het laatste uur voor vertrek nog moet doen. "Je kan alleen essentiële dingen grijpen. Gevoelige papieren, die bij bijvoorbeeld lokale mensen in gevaar brengen, of die gevoelige informatie bevatten over Nederlandse standpunten, moeten in veiligheid worden gebracht, of worden vernietigd. Mobiele telefoons gaan mee, maar het is de vraag of je ze kunt gebruiken."

Het Nederlandse ambassadepersoneel verlaat maandag met veel moeite het land. Woensdag wordt een nieuw team ingevlogen. Dinsdag is een dag van mislukte evacuatiepogingen van lokaal personeel. De Afghanen krijgen van Amerikaanse militairen, die de luchthaven bewaken, geen toegang.

Afghaanse medewerkers van de Nederlandse ambassade blijven achter. Of ze zijn geïnformeerd, kan Kronenberg niet goed inschatten. "Maar dan nog is het zeer de vraag of de diplomaten hen hadden kunnen meenemen. Dan hadden die mensen zich dus moeten verplaatsen van Kabul naar het vliegveld. De vraag is of ze onderweg niet waren aangehouden door de Taliban. Of dat ze, eenmaal aangekomen op het vliegveld, wel door die mensenmassa heen waren gekomen. De kans lijkt me ongelooflijk klein als ik op de beelden afga."

Het vertrek van lokale ambassademedewerkers is volgens Kronenberg waarschijnlijk niet opgenomen in het evacuatieplan. "Ook omdat men toen niet kon bevroeden dat het op deze manier zou gaan. Het heeft denk ik ook ons verrast. Maar dat is op zich altijd een pijnlijk moment."

De Afghaanse tolk Rai was de chaos van de afgelopen dagen voor. Hij kon drie weken geleden al met zijn gezin naar Nederland vluchten:

Frankrijk organiseert voor de eigen evacuees militaire begeleiding naar het vliegveld. Het is de vraag of Nederland dat ook kan doen. Volgens het kabinet ontbreken de militaire middelen.

Kronenburg noemt het onverantwoord om met militairen de stad in te gaan. "Het feit dat je militairen meestuurt, veronderstelt dat je bereid bent geweld te gebruiken. Mocht je in de problemen komen, dan is het ook meteen het einde van het verhaal. Dan is het daarna ook niet meer mogelijk om mensen op een 'normale manier' weg te krijgen, ook niet voor andere landen."

Volgens de oud-ambassadeur is het onvermijdelijk dat er contact wordt gelegd met de Taliban, om "min of meer op een normale manier de stad uit te komen". Daarbij is er een risico dat de Taliban om namen van evacuees vraagt.

"Ik weet niet of ze daarom zouden vragen. Het noemen van namen blijft een risico. Willen mensen dat zelf? Is de wil om het land te verlaten zo groot dat ik het risico ervoor over heb? Het blijft een heel moeilijke afweging."