De afgelopen 24 uur was het op meerdere plekken in Nederland erg onrustig. In Eindhoven en Amsterdam greep de ME hard in en werden waterkanonnen ingezet om demonstranten te verdrijven. In Urk werd een teststraat in brand gezet. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen de rellen en wie zitten erachter?
De demonstratie in Eindhoven had al voor de start alles in zich om in een grimmige sfeer te verlopen. Er waren aanwijzingen dat er mensen met wapens op af zouden komen. Door Pegida was een Koranverbranding aangekondigd. Een van de aanwezige groepen was Nederland in Opstand. Voorman Tinus Koops is eerder veroordeeld voor bedreiging van de burgemeester van Utrecht.
Auto in brand gestoken, vuurwerk naar paarden
Een waterkanon werd ingezet om de 200 actievoerders in Eindhoven te verdrijven. Demonstranten gooiden met stenen, golfballen en naar verluidt ook messen naar de politie. Er werd geslagen met krukken en stokken. Paarden van de bereden politie werden het doelwit van zwaar vuurwerk. Een auto van Prorail is omgegooid en in brand gestoken.
Na een charge van de ME en tientallen arrestaties is het plein leeg. Kleinere groepjes rellen door.
"Koffie drinken" in Amsterdam, Museumplein schoongeveegd
In Amsterdam gold al een demonstratieverbod, maar toch verzamelden zich daar zo'n 1500 betogers, schat de politie. Michiel Reijinga van Facebookgroep Nederland in Verzet, die ook de uit de hand gelopen demonstratie van vorige week organiseerde, had aangekondigd "een kopje koffie te gaan drinken". Een gelijknamige Telegramgroep heeft duizenden leden. Reijinga suggereerde dat mensen zijn voorbeeld konden volgen, maar zegt niet verantwoordelijk te zijn voor de bijeenkomst omdat hij mensen niet expliciet daartoe heeft opgeroepen.
Rond 14.00 uur vanmiddag wordt het Museumplein schoongeveegd. Daarbij werd politie te paard en een waterkanon ingezet, waarbij sommige demonstranten de confrontatie zochten. De meeste demonstranten vertrokken.
Wie zijn het?
Zowel in Amsterdam als in Eindhoven gaat het om een bonte verzameling van mensen. Het gaat deels om mensen die zich verbonden voelen met actiegroepen als Viruswaarheid. Sommige relschoppers horen bij extreemrechtse bewegingen. Maar de meerderheid van de betogers wil geweldloos demonstreren.
De gemene deler is dat ze heel kritisch zijn op de journalistiek en overheid in het algemeen en de vrijheidsbeperkende coronamaatregelen in het bijzonder.
Onrust op Urk
Waar de demonstraties in Eindhoven en Amsterdam werden aangejaagd door verschillende actiegroepen die zich vooral op Facebook en Telegram organiseren, is het verzet in Urk heel erg lokaal. Er is een historie van verzet tegen autoriteit. Dat was eerder ook te zien bij het vuurwerkverbod. Sommige lokale politici verzetten zich ook tegen de coronamaatregelen.
Agressie tegen pers, betogers livestreamen zelf
Relschoppers in verschillende steden keren zich steeds agressiever tegen journalisten. Vandaag werd de beveiliger van een NOS-ploeg in Urk in zijn gezicht gespoten met pepperspray. De NOS-ploeg was in Urk voor opnames van de uitgebrande GGD-tent, toen ze belaagd werden door twee jongens op een scooter.
Heel veel betogers livestreamen de rellen, dus het is vrij goed te zien wie er deelnemen. Zo is te zien dat een aantal mensen die vorige week ook bij de rellen waren, nu wederom present zijn. De oude man die vorige week een klap op de rug kreeg van een ME'er te paard stond ook vandaag weer op het Museumplein.
Demonstranten livestreamen naar eigen zeggen omdat de main stream media alleen maar fake news zou brengen. Zelf draaien ze de camera weg als er in Eindhoven met stenen wordt gegooid. Op beelden is te horen dat een filmer zegt: "Ik moet even opletten, dat mag niet gefilmd worden." En in Eindhoven doet iemand alsof hij aangereden wordt door een ME-bus, zodat hij het op film kan zetten.
Betogers beweren dat politie rellen uitlokt
Bij iedere rel wordt ook beweerd dat "stillen" of "romeo's", agenten in burger die zich tussen de demonstranten begeven, zelf de rellen uitlokken of met vuurwerk gooien. Op een livestream is te horen dat een demonstrant beweert dat het vuurwerk op het Museumplein vandaag gegooid wordt door "de romeo's".
Noodbevel en demonstratierecht
Burgemeester Femke Halsema heeft zich eerder deze week al verontwaardigd uitgesproken over de ongefundeerde complottheorieën. Ze noemt ze "verfoeilijk". Een fragment met diezelfde burgemeester als gast bij Op1 wordt steeds teruggehaald. Daar gaat het, na de eerdere - toegestane - demonstratie van Black Lives Matter over demonstratierecht.
Halsema benadrukt daar dat "je demonstratierecht niet eens hoeft aan te vragen, het is noodzakelijk in een periode waarin de overheid veel macht naar zich toetrekt." Dat is correct; demonstreren mag in principe altijd, maar het kan wel verboden worden. Bij deze demonstraties werd een noodbevel afgekondigd. Als een burgemeester dat doet is de burgemeester bevoegd om alle bevelen te geven die nodig worden geacht voor handhaving van de openbare orde of om gevaar te beperken.
Demonstraties gaan door
Het lijkt erop dat het na vandaag nog niet voorbij is met de demonstraties. In verschillende appgroepen gaat een agenda rond waarop te zien is dat er ieder weekend nieuwe demonstraties gepland worden.
Onder de noemer "kom je ook koffie drinken" zijn er tot en met 14 maart demonstraties gepland in onder meer Apeldoorn, Maastricht, Utrecht, Leeuwarden, Den Bosch en Den Haag. Op de agenda staat ook ieder weekend het Museumplein.