Waarom is er zo vaak onrust op Urk? ‘Er is hier jarenlang weggekeken’

Kort nadat de avondklok zaterdagavond werd ingevoerd verzamelden Urker jongeren zich aan de haven. Ze reden toeterend door het havengebied, staken een teststraat van de GGD in brand en keerden zich tegen de politie. Het is de zoveelste keer dat het in Urk tot rellen komt. Hoe komt het dat men zich daar zo vaak verzet?

"De geschiedenis herhaalt zich constant in Urk", zegt de Belgische journalist Matthias Declerq. Hij woonde een half jaar op Urk bij een orthodox protestants gezin en schreef het boek De ontdekking van Urk. "Als je Urkers inperkt in hun vrijheid komen ze fel in opstand."

Ook historicus Eva Vriend kent de geschiedenis van Urk. "Die loopt parallel met die van dorpen als Volendam en Spakenburg. Het zijn vissersdorpen waarvan het bestaansrecht werd ontnomen door de inpoldering van de Zuiderzee."

Veel dorpen aan de Zuiderzee, zo ook het eilandje Urk, waren sterk afhankelijk van de visvangst. Toen Urk werd ingepolderd werd het dorp amper meegenomen in de planning voor de polder. Het vissersdorp werd inclusief haar inwoners als een probleem gezien door de overheid.

Extra vijand: de overheid

"Urk was altijd al een zeer hechte gemeenschap. De zee kwam en nam, men ondersteunde elkaar", zegt Vriend, die het boek Eens ging de zee hier tekeer schreef. "Na de inpoldering waren ze hun inkomstenbron kwijt. Urkers werden niet geaccepteerd als het ging om ander werk, de nieuw ontwikkelde polder was niet voor hem bestemd, maar voor andere boeren. Vissersvrouwen werden niet toegelaten tot omringende markten."

Pas jaren na de inpoldering werd er een toegangsweg naar Urk aangelegd. "Jarenlang zijn de Urkers als een stiefkindje behandeld", zegt Vriend. "Dat leverde een extra vijand op: de overheid."

"Urk wilde eigenlijk gewoon een eiland blijven", vult Declerq aan. "Bij de inpoldering ontstond een weerstandsmentaliteit, is er een zaadje geplant. Toen Urk toch aan het vasteland werd aangesloten én bleek dat ze geen voordeel haalden uit de polder in de achtertuin is er een afkeer tegen de overheid ontstaan."

Wars van autoriteit

Er is maar weinig vertrouwen in de overheid, of überhaupt in autoriteiten van buitenaf, legt Declerq uit. "Agenten, dominees, huisartsen of burgemeesters: het zijn belangrijke functies, maar in Urk komen ze vaak van buitenaf. Het zijn passanten. In het vrijgevochten vissersdorp zegt men: wij regelen het zelf wel."

Daarbij komt dat Urk naast een van de meest religieuze dorpen van Nederland, óók een van de jongste dorpen is van het land. "De helft van Urk is 24 of jonger en voor hen is er weinig te doen", zegt Declerq. "Op het industrieterrein wordt doordeweeks heel erg hard gewerkt en in het weekend heel hard gefeest. Daar kan en mag alles. De jongeren gaan daar los, en de rest van het dorp kijkt de andere kant op."

Door de maatregelen om het coronavirus in te perken is samenkomst nu verboden. Dat zorgt al voor onrust, voor protest, voor rellen. "Nu daar ook nog een avondklok bij komt is het hek van de dam", zegt Declerq. "Ze scheppen er plezier in om de politie uit te dagen, want dat zijn geen Urkers en zij hebben niet zo veel te zeggen daar."

Normaal komen veel vrienden elke dag bij elkaar over de vloer, zegt historicus Vriend. "Ze zijn heel trouw, ze zijn er altijd voor elkaar. Het ritme in het dorp ligt op zijn kop. Ze wéten nu ook dat heel Nederland naar ze kijkt."

Vriend vindt het niet handig dat de teststraat aan de haven is neergezet. "Dat is een centraal punt, daar komen jongeren vaker samen in auto's. Als er een oude auto had gestaan hadden ze die waarschijnlijk in de brand gestoken", zegt Vriend. "Daarmee wil ik niets vergoelijken. De daders moeten worden opgepakt en worden bestraft. Maar al die elementen spelen wel een rol in wat er nu gebeurt."

Daarbij merkt Vriend op dat veel Urkers het vreselijk vinden, dat het dorp zo slecht op de kaart wordt gezet. Daarbij sluit Declerq zich aan. "Veel mensen zijn beschaamd, geschrokken, ze ergeren zich hieraan. Maar het is niet makkelijk. Er is jarenlang heel veel toegestaan, dus dat herstel je niet zomaar even. De Urker cultuur is een olietanker, die draait niet zo makkelijk als een speedboot."

Cameraploeg belaagd

Een beveiliger die een cameraman van de NOS begeleidde, is vanmiddag in Urk belaagd. Twee jongeren hinderden de cameraman tijdens opnames bij de gisteravond uitgebrande teststraat van de GGD. Bij een woordenwisseling daarover ontstond een worsteling tussen een van de jongeren en de beveiliger. De laatste kreeg daarbij een bijtende stof in zijn gezicht gespoten.

De NOS voelde zich genoodzaakt om te vertrekken. De beveiliger is behandeld door een arts.