Schijnbaar uit het niets heeft de pro-Russische, uiterst rechtse Calin Georgescu de eerste ronde van de Roemeense presidentsverkiezingen gewonnen. Hij is een ultranationalist die felle kritiek uit op de Europese Unie en de NAVO, en Poetin juist prijst. Hoe is zijn plotselinge opkomst te verklaren? En wat zou het voor Europa betekenen als hij daadwerkelijk president wordt?
De peilingen gaven Georgescu amper 10 procent van de stemmen, maar dat werd ruim het dubbele: 23 procent. Daarmee zorgt de onafhankelijke kandidaat, zonder politieke partij achter zich, voor een van de grootste politieke verrassingen in Roemenië sinds het einde van het communistisch tijdperk.
Ook voor Dan Duca, journalist bij HotNews, de grootste online nieuwsorganisatie van Roemenië, kwam het succes van de ultrarechtse kandidaat uit de lucht vallen. "Niemand had gedacht dat een onafhankelijke kandidaat, met nauwelijks optredens in traditionele media, de 20 procent zou halen. Laat staan de eerste ronde zou winnen."
Georgescu voerde vooral campagne op sociale media als TikTok. "In de afgelopen twee weken stond TikTok vol met zijn video's", zegt Duca. "Die video's bereiken mensen die niet worden gemeten door de peilingbureaus."
In de tweede stemronde op 8 december neemt Georgescu het op tegen de centrumrechtse Elena Lasconi (52), leider van de liberale, pro-Europese partij Red Roemenië Unie (USR).
Georgescu is een uitgesproken criticus van de Europese Unie en de NAVO en een bewonderaar van de vooroorlogse antisemitische fascistenleider Corneliu Zelea Codreanu. Ook oud-premier Ion Antonescu, die tijdens de Tweede Wereldoorlog leiding gaf aan de deportatie van Roemeense Joden, heeft hij in het verleden een nationale held genoemd.
Na die uitspraak, twee jaar geleden, werd Georgescu uit de rechts-populistische partij Alliantie voor de Unie van Roemenië (AUR) gezet. Dat hij nu de leider van die partij, George Simion, heeft verslagen, noemt journalist Duca misschien wel de grootste verrassing. "Simion is ook heel groot op TikTok. Georgescu is nog rechtser in zijn uitspraken dan Simion en presenteert zich meer als een sterke leider."
Corruptie
Volgens de journalist hebben veel Roemenen het vertrouwen in de politiek verloren na verbroken beloftes van de huidige president, Klaus Ioannis, en de vele corruptieschandalen binnen de regering in de afgelopen jaren. "Georgescu heeft geen traditionele politieke partij achter zich. En zijn beloftes spreken mensen aan. Hij spreekt over traditionele familiewaarden, het orthodoxe geloof, de rol die de staat zou moeten hebben in de Roemeense economie. Hij zegt dingen waar veel Roemenen in geloven."
Oliver Schmitt is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Wenen, gespecialiseerd in Roemenië. Hij zegt dat het religieuze aspect van Georgescu's aantrekkingskracht niet moet worden onderschat. "Roemenië is het meest christelijke land van Europa. Georgescu spreekt als een Messias: hij is de redder van de natie, gestuurd door God. Dit is heel belangrijk om te begrijpen waarom zijn boodschap, met een mix van fascistische, pro-Russische, en extreem orthodox christelijke elementen, zo aanslaat."
'Russische wijsheid'
Georgescu zei eerder in een interview dat Roemenië is gebaat bij "Russische wijsheid". Dat die boodschap aanslaat in een land dat sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie overwegend anti-Russisch is, komt volgens hoogleraar Schmitt eveneens door de afkeer in Roemenië van het politieke bestuur van de afgelopen jaren. "Georgescu's boodschap is een soort wraak op dat bestuur. Hij zegt: 'Ik begrijp jullie boosheid. Het systeem is verantwoordelijk en Europa is verantwoordelijk.' Ook veel Roemeense priesters verspreiden deze anti-westerse boodschap."
Of Georgescu's campagne ook gefinancierd is door Rusland, moet volgens Schmitt blijken uit onderzoek. "Hoe dan ook is dit een van de grootste successen van Russische propaganda in Europa. Russische media claimen het al als een overwinning."
EU en NAVO
Mocht Georgescu winnen in de tweede ronde en dus president worden, dan moeten Europese leiders zich grote zorgen maken, zegt Schmitt. "Roemenië is het op zes na grootste EU-land. Het is een belangrijke pilaar voor de NAVO aan de Zwarte Zee, heeft meerdere NAVO-bases en deelt een lange grens met Oekraïne. Georgescu is een fel criticus van de EU en de NAVO. Als hij president wordt, zou hij onmiddellijk een alliantie vormen met andere anti-Europese lidstaten zoals Slowakije en Hongarije. En dan moeten EU-leiders rekening houden met een zuidoostelijke flank die onder controle staat van Poetin."
