Vrijspraak dankzij Netflix? De populariteit van true crime leidt soms tot herziening van rechtszaken. Nu overkomt dat mogelijk twee Amerikaanse broers, de Menendez Brothers, die 35 jaar geleden hun ouders doodschoten en tot een levenslange gevangenisstraf werden veroordeeld. Door een serie op Netflix staat hun zaak opnieuw in de schijnwerpers.
Het was in de jaren '90 een rechtszaak die heel Amerika in zijn greep hield: de broers Erik en Lyle Menendez, destijds 19 en 21 jaar oud, die hun rijke en succesvolle ouders in koelen bloede vermoordden.
Smullen
In het proces legden de broers al verklaringen af over ernstig seksueel misbruik door hun vader José Menendez. Maar het bewijs daarvoor werd grotendeels uitgesloten. De broers zitten inmiddels al ruim dertig jaar vast.
De afgelopen weken kwam de zaak opnieuw in de schijnwerpers te staan: Netflix bracht kort na elkaar twee series uit over de broers: een dramaserie en een documentaire.
"Mensen smullen van dit soort zaken", zegt Janine Janssen, hoogleraar criminologie aan de Open Universiteit in Heerlen. "Het is een heel veilige manier om je in een wereld van criminaliteit te begeven."
Het probleem van true crime is dat het ook een beetje juicy moet zijn.
Waar de broers dertig jaar geleden vooral werden gezien als rijkeluiskinderen die uit waren op het geld van hun ouders, staat nu hun verleden van seksueel misbruik op de voorgrond. En dat lokt reacties uit. Daardoor begint er ook bij het Openbaar Ministerie in Los Angeles iets te bewegen.
Nadat er nieuw bewijs is aangedragen dat het verhaal over seksueel misbruik ondersteunt, vraagt de openbaar aanklager vorige week aan de rechter om opnieuw naar de strafmaat van de broers te kijken, waardoor zij mogelijk eerder vrij kunnen komen. Openbaar aanklager George Gascón: "Ze hebben bijna 35 jaar gevangen gezeten. Ik geloof dat ze hun schuld aan de samenleving hebben ingelost", zegt hij op de persconferentie.
Juicy
Peter van Koppen, emiritus hoogleraar rechtspsychologie aan de VU Amsterdam, noemt het een bijzondere zaak. "Van veel van die zaken wordt gezegd dat mensen onterecht veroordeeld zijn. Daar zijn er natuurlijk genoeg van. Alleen deze jongens zijn niet onterecht veroordeeld. Het gaat erom: was het noodweer? Hadden ze zich mogen verdedigen tegen het misbruik door hun ouders?"
Docu-series en podcasts over true crime zijn er in overvloed en worden massaal bekeken en beluisterd. Vaak stellen ze de vraag of de veroordeling wel juist is, zoals ook in de serie 'The Staircase' uit 2004. Daarbij overleed een vrouw op bloederige wijze, volgens haar partner omdat ze van de trap viel. Was het een noodlottig ongeluk of vermoordde haar man haar in koelen bloede?
Het probleem van true crime is dat het ook een beetje juicy moet zijn, zegt Van Koppen. "Dus er wordt een soort dramatisering gegeven en daarbij wil de werkelijkheid wel eens op de achtergrond raken. Dat is denk ik een groot probleem."
Mensen kunnen geweld of criminaliteit zelfs gaan romantiseren, vreest Janssen. "Dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn." Ze zegt ook dat het oprakelen van oude zaken oude littekens en oude wonden weer openhalen. "Dat kan een verwerkingsproces van nabestaanden en slachtoffers enorm doorkruisen."
Plank misslaan
Een bekend voorbeeld waar true crime en fictie niet goed samengaan, vindt Van Koppen, is de serie 'Making a Murderer' uit 2015. Die draait om de zaak van Steven Avery - verdacht van de verkrachting en moord op de Amerikaanse fotograaf Theresa Halbach - en zijn neefje Brendan Dassey.
"Dat je de plank volledig kan misslaan, zag je in die serie", zegt Van Koppen. "Het ging eigenlijk om twee verschillende mensen, Avery en zijn neefje. Zijn neefje was evident onschuldig, maar over Avery was heel veel belastend materiaal handig buiten de documentaire gehouden. Ja, dan ziet hij er onschuldig uit. Maar de kans dat hij onschuldig is, is niet heel erg groot."
Janssen denkt dat het prima is om aandacht te vragen voor gerechtelijke dwalingen. "Uitstekend, maar realiseer je dat de wereld van geweld, van misdaad en alles wat ermee samenhangt, geen mooie wereld is. Misdaad is eigenlijk gewoon geen entertainment."
Over ruim een maand neemt een rechter een beslissing over een mogelijk lagere straf voor de broers Menendez.
