Ruim 2,5 jaar na het begin van de oorlog in Oekraïne klinkt er steeds meer kritiek uit eigen land op het leiderschap van president Volodymyr Zelensky. Hij zou de persvrijheid onder druk zetten en zich nauwelijks vertonen in het parlement. Daarmee trekt hij steeds meer macht naar zich toe, zeggen critici.
Het nieuwsplatform Oekrainska Pravda publiceerde deze maand een open brief waarin het waarschuwt voor systematische druk van de staf van de president. Het platform zegt geen inhoudelijke reacties meer te krijgen van het bureau van de president en adverteerders zouden onder druk worden gezet om niet langer met het platform samen te werken.
"Onafhankelijke journalistiek kost geld", zegt adjunct-hoofdredacteur Jevhen Boederatasky. "Op een gegeven moment werd het ons duidelijk dat adverteerders niet op onze evenementen kwamen omdat het hen 'sterk werd afgeraden' door het presidentiële apparaat. Dat was een wake-up call voor ons, waarna we besloten ons uit te spreken."
De president wil geen sterke leiders met politieke ambities om zich heen.
Roman Kravets, journalist bij het platform, volgt Zelensky al jaren. Hij ziet dat de president tot voor kort niet gewend was kritiek te krijgen. Toen Kravets afgelopen zomer tijdens een persbijeenkomst vroeg naar het functioneren van Zelensky's vertrouwelingen, reageerde de president verontwaardigd. "Hij vindt het niet leuk als hem gevraagd wordt naar de directe kring om hem heen", zegt Kravets tegen Nieuwsuur. "Blijkbaar is dat een gevoelig onderwerp."
Begin dit jaar ontsloeg Zelensky de opperbevelhebber van het leger, Valeri Zaloezjny, die veel kritiek op hem had en vorige maand dienden meerdere Oekraïense ministers hun ontslag in. Kravets: "Deze veranderingen betekenen volgens mij één ding: de president wil geen sterke leiders met politieke ambities om zich heen. Helaas heeft de oorlog het makkelijker gemaakt het zo te doen."
'Symbool van het verzet'
In 2019 won Zelensky met een grote meerderheid de presidentsverkiezingen en kort daarna ook de parlementsverkiezingen. In de jaren daarna nam zijn populariteit af, maar toen de oorlog uitbrak schaarde het hele land zich weer achter hun president. "Toen de mensen zagen dat hij een echte nationale leider was, dat hij niet vluchtte, werd hij niet alleen de organisator, maar ook het symbool van het verzet", zegt politiek analist Volodymyr Fesenko.
Vorig najaar, toen duidelijk werd dat de oorlog voorlopig niet voorbij zou zijn, begon het beeld te kantelen, zegt Fesenko. "Tot september vorig jaar waren de president en de militaire leiders boven alle kritiek verheven. Daarna kwamen er steeds meer interne problemen aan het licht, zoals corruptie en gebrek aan materieel aan het front. Zelensky is het staatshoofd, dus veel mensen vinden dat hij de problemen moet oplossen."
Oppositie
Ook vanuit de Oekraïense oppositie klinkt kritiek dat Zelensky en zijn vertrouwelingen steeds meer macht naar zich toe trekken. Ivanna Klympoesj, leider van de oppositiepartij Europese Solidariteit: "Het enige moment dat Zelensky met de leiders van de oppositie heeft gesproken, was op 24 februari 2022. Daarvoor en daarna niet. Dit land mag niet worden bestuurd door vijf, zes managers dicht bij Zelensky. Dit land heeft een democratisch bestuur en checks and balances nodig."
Olena Shuliak, fractievoorzitter van Zelensky's partij in het parlement, neemt het voor hem op. "De president weet heel goed wat er speelt in het parlement. Hij is 24/7 bezig met de verdediging van Oekraïne en met andere zaken die tot de overwinning moeten leiden."
Politicoloog Fesenko vindt wel degelijk dat Zelensky's omgang - of het gebrek daaraan - met het parlement de Oekraïense democratie ondermijnt. "De president moet niet alleen met zijn eigen fractie in gesprek blijven, maar ook met leden van de oppositie. Zij vertegenwoordigen verschillende politieke en ideologische lagen van de bevolking. Een dergelijk dialoog zou de maatschappij ten goede komen."
