Wie een naaktfoto stuurt via Snapchat hoopt vaak dat de afbeelding door maximaal één paar ogen wordt gezien. Maar de EU overweegt daar verandering in te brengen.
Door alle online communicatie - ook in privéchats - te scannen zouden sociale media veiliger moeten worden. De politie zou dan sneller kunnen ingrijpen bij misbruikzaken zoals die uit Enkhuizen, die gisteren aan het licht kwam.
Maar is meelezen en -kijken met chats wel een goede oplossing? Nee, zeggen deskundigen eensgezind tegen Nieuwsuur. "Kinderen moeten via social media kunnen experimenteren met seksualiteit."
Chats controleren
Het EU-plan gaat over 'chatcontrol'. Dat werkt zo.
Foto's die je op bijvoorbeeld je Instagram-tijdlijn zet, zijn in principe openbaar en voor iedereen te zien. Maar als je via de privéchat van Instagram een bericht naar een vriend stuurt, is die tekst of foto 'end-to-end-encrypted', oftewel versleuteld. Dat wil zeggen dat niemand anders dan die ene vriend het kan zien.
Via zulke privéchats ging de man uit Enkhuizen te werk. Hij deed zich op Snapchat voor als meisje en verleidde honderden jonge jongens pikante foto's en filmpjes van zichzelf te sturen.
De Europese Commissie maakte in 2022 een wetsvoorstel om die versleutelde chats te (laten) scannen. Techbedrijven zouden alle berichten, foto's en filmpjes moeten bekijken. Een medewerker van vlees en bloed zou dat kunnen doen, maar ook een AI-tool. De initiatiefnemers van de wet hopen dat die 'chatcontrol' ervoor zorgt dat zedendelinquenten zoals die uit Enkhuizen dan veel sneller gepakt kunnen worden.
Geen goed plan
Het klinkt misschien als een goede manier om kindermisbruik tegen te gaan. Maar als de EU het daadwerkelijk invoert, is volgens Jaap-Henk Hoepman het hek van de dam. Hij is als privacyonderzoeker verbonden aan de Radboud Universiteit.
"We moeten vertrouwelijkheid van communicatie beschermen." Instagram, WhatsApp of Snapchat zouden dan ook onschuldige naaktfoto's zien die jongeren uit vrije wil versturen.
Online moet experimenteergedrag plaatsvinden. Je moet niet hebben dat iemand daarin kan meekijken.
Hij krijgt bijval van Robbert Hoving, directeur van expertisecentrum online misbruik Offlimits. "Privacy is een fundamenteel recht voor kinderen. Zo'n zaak als dit (Enkhuizen, red.) is absoluut verschrikkelijk. Tegelijkertijd vindt op social media heel veel gewenst contact plaats."
"Online moet experimenteergedrag plaatsvinden. Je moet niet hebben dat iemand daarin kan meekijken." Sexting volledig verbieden is een slecht idee, zei Hoving gisteren al tegen de NOS.
Meer kritiek
Het is niet voor het eerst dat kritiek klinkt op de EU-plannen. Naast privacyexperts zetten ook techbedrijven vraagtekens. Niet alleen omdat het een inbreuk op de privacy zou zijn, ook omdat er vragen zijn over de technologie die alle berichten moet controleren. De angst is dat AI-tools mensen onterecht kunnen beschuldigen van (kinder)misbruik.
De EU zou in juni stemmen over het plan, maar dat ging op het laatste moment niet door. Enkele lidstaten hadden twijfels en wilden meer duidelijkheid over de precieze werking van de wet.
Sociale media worden voor goede en slechte dingen gebruikt. Net zoals de openbare weg ook door drugskoeriers wordt gebruikt.
Eerder dit jaar sprak ook het Europees Hof van de Rechten van de Mens zich uit over end-to-end-encryptie. Die beveiliging verzwakken hoort niet thuis in een democratische samenleving, oordeelde het Hof nadat een Russische burger een zaak aanspande tegen de Russische overheid. Die verplichtte chatplatform Telegram om versleutelde berichten met het Kremlin te delen op verdenking van terrorisme.
Als 'chatcontrol' echt zo'n slecht idee is, waarom overweegt de EU het dan toch in te voeren? Het zijn politiediensten als Europol die er in het verleden op aandrongen. Niet alleen zodat ze kindermisbruikers sneller op kunnen sporen, ook om bijvoorbeeld drugscriminelen aan te pakken. Daarbij komt dat de EU graag extra wetten maakt om kinderporno te bestrijden.
De Nederlandse politie pleit niet voor chatcontrol. "End-to-end-encryptie maakt ons werk lastiger, maar niet onmogelijk", zegt Annemiek van Noord van het Team Bestrijding Kinderporno en Kindersekstoerisme. "We zoeken dan naar andere manieren om iemand op te sporen."
Ze benadrukt dat Snapchat, Facebook en Instagram goed meewerken met opsporing, ook zonder het middel chatcontrol. Telegram is een stuk minder coöperatief: die chatdienst helpt de politie "een heel stuk minder, tot niet".
Volgens privacydeskundige Hoepman moeten we accepteren - hoe moeilijk ook - dat kindermisbruik steeds vaker online gebeurt. "De wereld wordt digitaler, dus criminaliteit speelt zich ook steeds vaker digitaal af."
"Sociale media worden voor goede en slechte dingen gebruikt. Net zoals de openbare weg ook door drugskoeriers wordt gebruikt. We moeten uitkijken dat we alles willen reguleren wat we op die platforms doen."
