Veel zwangere vrouwen houden zich er netjes aan: niet roken, niet drinken en geen drugs. Het zijn ongeschreven regels, maar volgens justitie zijn het meer dan dat.
Een vrouw uit Rijsbergen wordt vervolgd voor poging tot doodslag en mishandeling omdat ze tijdens haar zwangerschap drugs en alcohol zou hebben gebruikt. Een unieke zaak, voor zover bekend. En een ingewikkelde zaak: bij hoeveel drugsgebruik kan er sprake zijn van poging tot doodslag?
Vervolging is belangrijk om ervoor te zorgen dat de moeder hulp gaat aanvaarden.
De vrouw zou in de laatste vijf maanden van haar zwangerschap onder meer alcohol en de drugs ghb en flakka hebben gebruikt. Volgens het Openbaar Ministerie was ze verslaafd en liep het kind gevaar.
De Kinderbescherming is blij met de vervolging. "Het kan opleveren dat een moeder zich realiseert dat iets wat ze doet strafbaar is en dat er een grens wordt gesteld", zegt Bianca Poldervaart, landelijk manager beleid en juridische zaken van de Raad voor de Kinderbescherming. "Maar het belangrijkste is dat we op die manier ervoor zorgen dat die moeder hulp gaat aanvaarden."
Zijn foetussen al mensen?
Wanneer de Kinderbescherming zich zorgen maakt over de veiligheid van het ongeboren kind, vragen ze de rechter soms om het kind onder toezicht te stellen. Er komt dan verplicht een gezinsvoogd voor het kind. Dat gebeurt zo'n 300 keer per jaar. Maar ondanks de ondertoezichtstelling ging de moeder in Rijsbergen door met het drugsgebruik.
"Ik begrijp de stap van het OM heel goed", zegt hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning (Universiteit Leiden). "De drie andere kinderen van de vrouw zijn allemaal uit huis geplaatst. Ze is zwanger van kind vier en gebruikt nog steeds overmatig drugs, wat heel schadelijk is."
Toch is strafvervolging ingewikkeld, zegt Bruning. "Er ligt geen wettelijke basis voor. Rechters zouden de wettelijke bepalingen moeten oprekken voor ongeboren kinderen. Daarvan is het de vraag of ze al mens zijn of niet."
In het buitenland zijn wel voorbeelden van verslaafde vrouwen die vervolgd werden voor moord op hun foetus. Maar de aanklagers krijgen de zaken niet altijd rond.
Het kindje van de vrouw uit Rijsbergen is uiteindelijk wel geboren en is niet bij de moeder weggehaald. Het gevaar op een poging tot doodslag zou zijn geweken. Toch zet het OM de zaak door omdat de feiten zijn gepleegd en de vrouw zich niet liet helpen door instanties zoals de kinderbescherming.
Poldervaart heeft goede hoop dat de zaak ertoe leidt dat het kind alsnog betere hulp krijgt. Reclassering kan bijvoorbeeld "afspraken stellen waaraan zij zich moet houden om veilig voor haar kindje te zorgen".
Kwetsbaar
Maar Bruning is sceptisch. Voor een rechter is het lastig om te bepalen welke schade bepaalde hoeveelheden drugs precies aanrichten aan een foetus. Bovendien zitten de moeders in kwestie vaak in kwetsbare posities en kunnen ze niet alle gevolgen van hun daden overzien.
Bruning: "Hoeveel drugsgebruik is overmatig drugsgebruik dat tot een poging doodslag kan leiden? Valt alcoholgebruik daar ook onder? Valt het roken er ook onder? En waar ligt dan die die grens? Dat biedt rechtsonzekerheid en dat lijkt me wel problematisch."
De moeder uit Rijsbergen en haar kind mogen volgende week uit de gevangenis. In een instelling, waar ze moeten meewerken aan alcohol- en drugstests, wachten ze de uitspraak af.
