Het aantal migranten dat via de Middellandse Zee Italië bereikt, is fors gedaald. Dit jaar arriveerden er tot nu toe ruim 31.000, vooral uit Tunesië en Libië, laten cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zien. In dezelfde periode vorig jaar waren dat er meer dan 87.000.
Vanuit Tunesië kwamen tot en met eind juli 11.281 migranten naar Italië, volgens UNHCR een afname van 70 procent vergeleken met 2023. Daarmee lijkt het migratie-akkoord dat de Europese Unie vorig jaar met Tunesië sloot succesvol. De tegengehouden migranten betalen daarvoor een hoge prijs, ziet Nieuwsuur.
Verboden gebied
Mensen die niet terug willen of kunnen naar hun thuisland, bijvoorbeeld omdat ze op de vlucht zijn voor oorlog, worden veelal door de Tunesische autoriteiten naar kampen gestuurd. Daar is nauwelijks eten en te weinig drinkwater. De leefsituatie is er erbarmelijk.
De kampen zijn verboden gebied voor journalisten. Maar het lukte een cameraploeg om voor Nieuwsuur te filmen in een kamp waar drie- tot vierduizend mensen verblijven:
Aanvankelijk leek de zogenoemde Tunesiëdeal op een mislukking uit te draaien. In ruil voor honderden miljoenen euro's aan giften en gunstige leningen zou de autoritaire president Kais Saied de migrantenstroom vanuit zijn land naar Europa inperken. Maar vorig jaar nam het aantal oversteken naar Italië juist sterk toe. Veruit de belangrijkste bestemming is het eiland Lampedusa.
Nu boeken de Tunesische autoriteiten toch resultaat. De grenswacht en politie maken jacht op mensensmokkelaars en houden migranten tegen of onderscheppen ze op zee.
Migranten die zich ophielden in steden, zijn vrijwel allemaal verdreven. Ze mogen niet meer werken, een kamer huren of met de bus reizen. Volgens de VN-organisatie voor Migratie (IOM) keerden dit jaar 3500 mensen terug naar hun thuisland, een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar.
Massagraven
Hulpverleners wordt het onmogelijk gemaakt om hun werk te doen in de kampen, zegt de Tunesische politicoloog Tarek Kahlaoui. "Ngo's kunnen geen hulp verlenen, sommige medewerkers en activisten zijn zelfs gearresteerd. Meestal omdat ze illegale migranten hielpen."
De politie arresteert ook veel migranten, die vervolgens vaak naar de woestijn richting Libië of Algerije worden verdreven. Eerder dit jaar werd een massagraf met 65 lichamen ontdekt in het zuidwesten van Libië, meldde IOM. De mensenrechtenchef van de VN zei deze maand onderzoek te doen naar berichten over een tweede massagraf in de woestijn langs de grens tussen Libië en Tunesië.
Toch is de Tunesiëdeal een succes vanuit het perspectief van de Europese onderhandelaars; oud-premier Mark Rutte, de Italiaanse premier Giorgia Meloni en de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Hun doel was dat Tunesië migranten uit zuidelijkere landen op weg naar Europa zou stoppen. De Europese leiders waren niet vatbaar voor de kritiek dat ze een akkoord sloten met een autoritaire leider die zich racistisch uitliet over zwarte migranten.
"In de eerste zeven maanden van dit jaar zijn 70.000 Afrikaanse migranten tegengehouden", zegt Kahlaoui. "Dat betekent dat de Tunesiëdeal werkt. De EU houdt het handelen van de Tunesische autoriteiten nauwlettend in de gaten en stuurt financiële hulp op basis van wat Tunesië doet om illegale migratie te voorkomen."
Het lijkt er niet op dat migranten via een omweg Europa alsnog binnenkomen. Ook het totaal aantal migranten naar de EU lag de afgelopen maanden namelijk een stuk lager dan in dezelfde maanden vorig jaar, blijkt uit IOM-cijfers.
EU-correspondent Saskia Dekkers reisde vorig jaar naar Tunesië, voordat de deal werd gesloten:
